Bezdech senny – czym jest? Jak leczyć obturacyjny bezdech senny?

Czym jest bezdech senny?

Bezdech senny to zatrzymanie lub zmniejszenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe w okolicach gardła. Ten epizod musi trwać dłużej niż 10 sekund i powtarzać się okresowo w czasie snu. Przy bezdechu lub spłyceniu oddechu bardzo często występuje spadek nasycenia krwi tlenem o 2-4% w stosunku do poziomu saturacji obserwowanej w czasie czuwania. Konsekwencją jest niedotlenienie organizmu zwiększając ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia m.in. nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, udar mózgu, a nawet zawał serca. Nie każda chrapiąca osoba musi cierpieć na bezdech senny, aby wyeliminować podejrzenie schorzenia należy wykonać badania specjalistyczne.

Rodzaje bezdechu podczas snu

Najczęściej występującą postacią choroby jest obturacyjny bezdech senny. Objawia się w postaci krótkich zaników oddechu podczas snu, gdy zmniejsza się napięcie mięśni ścian gardła i dochodzi do jego zapadnięcia. Efektem zwężenia lub nawet zamknięcia drogi oddechowej na poziomie gardła jest spłycenia oddychania lub wystąpienie bezdechu.

Centralny bezdech senny jest spowodowany zmniejszeniem aktywności ośrodka oddechowego lub utrudnieniem przewodzenia impulsów nerwowych do mięśni oddechowych. Przyczyną tych zaburzeń jest najczęściej ciężka niewydolność serca, rzadziej uszkodzenie ośrodkowego lub obwodowego układu nerwowego.

Złożony zespół bezdechu sennego jest spowodowany zarówno obturacyjnymi jak i centralnymi zaburzeniami oddychania podczas snu.

Obturacyjny bezdech senny i jego przyczyny

Mężczyźni po 40 roku życia, szczególnie otyli oraz kobiety po menopauzie lub cierpiące na choroby o podłożu hormonalnym są najczęstszymi pacjentami z obturacyjnym bezdechem sennym (OBS). W 1999 roku został on zdefiniowany jako jednostka chorobowa przez American Academy of Sleep Medicine. Hipowentylacja czyli spłycenie oddechu (amplituda oddechu zmniejszona o 50%) lub bezdech muszą trwać co najmniej 10 sekund i cyklicznie powtarzać się podczas snu. Jedną z głównych przyczyn tej przypadłości są nieprawidłowości w budowie górnych dróg oddechowych, które powodują spadek napięcia mięśni w trakcie snu, a w konsekwencji zapadanie się ścian gardła. Następuje jego zwężenie lub całkowita niedrożność. Mięśnie oddechowe cały czas pracują ze wzmożoną siłą, starając się dostarczyć powietrze do płuc mimo tej przeszkody.

Następuje zmniejszenie zawartości tlenu we krwi a zwiększenie ilości dwutlenku węgla. Wzrasta częstotliwość rytmu serca. Wszystko to prowadzi do mikroprzebudzenia, z którego pacjent nie zdaje sobie sprawy. Mózg na krótki moment zaczyna pracować tak, jak w okresie czuwania, co zwiększa napięcie mięśni ścian gardła i przywraca drożność dróg oddechowych. Powietrze ponownie zaczyna płynąć do płuc i następuje zakończenie bezdechu.

Istnieje wiele czynników ryzyka, zwiększających możliwość pojawienia się OBS. Oprócz otyłości oraz wspomnianego wieku 40 lat u mężczyzn i ponad 50 lat u kobiet są to:

• obwód szyi>43 cm u mężczyzn i>40 cm u kobiet
• przerost migdałków podniebiennych
• skrzywienie przegrody nosowej
• przerost małżowin nosowych
• polipy
• długie podniebienie miękkie
• nieprawidłową budowę żuchwy
• częste zakażenia górnych dróg oddechowych osłabiające mięśnie gardła
• alergiczny nieżyt nosa powodujący konieczność oddychania ustami
• niedoczynność tarczycy
• akromegalia (choroba spowodowana nadmiernym wydzielaniem hormonu wzrostu)
• przyjmowanie leków opioidalnych, benzodiazepiny i leków zmniejszających napięcie mięśni
• spożywanie alkoholu, szczególnie przed snem

Objawy bezdechu sennego

Najbardziej charakterystycznym objawem bezdechu sennego jest głośne, nieregularne chrapanie. Oprócz niego występują jeszcze inne symptomy tego schorzenia, pojawiające się nie tylko podczas snu, ale również w dzień.

Do nocnych przejawów bezdechu należą:

• wzmożona potliwość
• niespokojny sen połączony z częstymi zmianami ułożenia w łóżku
• duszności związane z brakiem odpowiedniej ilości powietrza dochodzącego do płuc
• odczuwanie kołatania serca
• trudności z zaśnięciem po wybudzeniu
• obniżona jakość snu

Dzienne symptomy bezdechu sennego to:

• zmęczenie związane z nieefektywnym snem w nocy
• poranny ból głowy będący skutkiem niedotlenienia organizmu
• suchość w jamie ustnej i spierzchnięte wargi po obudzeniu się
• nadmierna senność podczas dnia utrudniająca funkcjonowanie
• nerwowość
• problemy z koncentracją
• spadek libido

Diagnostyka bezdechu sennego

Najprostszą metodą diagnozowania chrapania i bezdechu jest wywiad lekarski pozwalający na stwierdzenie typowych objawów klinicznych wraz z zastosowanie skali senności Epworth. Pozwala ona na określenie stopnia senności w ciągu dnia i odpowiadającemu mu nasileniu dolegliwości. Rokowanie na podstawie wywiadu jest jednak obarczone znacznym błędem. Dokładniejszą metodą rozpoznania bezdechu sennego jest poligrafia, a najdokładniejszą - badanie polisomnograficzne . Poligrafia to badanie diagnostyczne zaburzeń oddychania w czasie snu. Poligraf mierzy i zapisuje następujące zdarzenia: przepływ powietrza przez drogi oddechowe, obecność chrapania, saturację i wysiłek oddechowy. Badaniem pozwalającym na pewne rozpoznanie choroby i określenie stopnia jej zaawansowania jest przeprowadzana w szpitalu polisomnografia. Podczas trwającej całą noc diagnostyki rejestrowane są parametry oddychania, występowanie chrapania, ruchy klatki piersiowej, czynność serca i efektywność snu pacjenta. W celu stwierdzenia choroby i stopnia jej zaawansowania oblicza się wskaźnik AHI będący liczbą bezdechów przypadających na godzinę snu. AHI=5 jest granicą normy. Stopień łagodny to AHI pomiędzy 5 a 15 bezdechów, stopień umiarkowany od 15 do 30 a AHI powyżej 30 bezdechów to stopień ciężki. W przypadku potwierdzonego rozpoznania choroby konieczne jest dopasowanie metody leczenia do stopnia ciężkości.

Leczenie bezdechu sennego

Obturacyjny bezdech senny to choroba, która ma negatywny wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne. Leczeniem tej przypadłości zajmują się lekarze różnych specjalizacji. Najczęściej jest to laryngolog, ale również pulmonolog lub neurolog, w zależności od stwierdzonej przyczyny bezdechu. Jeśli przyczyną bezdechu są przeszkody blokującą swobodny przepływ powietrza w górnych drogach oddechowych rekomenduje się leczenie operacyjne, co pozwala na trwałe pozbycie się przyczyny choroby. Można również rozważyć stosowanie specjalnej maski do spania połączonej z aparatem CPAP wytwarzającym stałe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych (ang. Continous Positive Airway Pressure). W przypadku wszystkich stopni bezdechu pomóc mogą zmiany stylu życia polegające na:

• redukcji masy ciała i zwiększeniu aktywności fizyczne
• unormowaniu godzin snu
• unikaniu spożywania alkoholu, szczególnie w godzinach wieczornych
• przyjmowaniu podczas snu pozycji na boku, ewentualnie na brzuchu

Przypisy

1. Szczeklik A. Interna Szczeklika. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2022.
2. Veasey, Sigrid C., and Ilene M. Rosen. "Obstructive sleep apnea in adults." New England Journal of Medicine 380.15 (2019): 1442-1449.
3. Freire, Carla, Luiz U. Sennes, and Vsevolod Y. Polotsky. "Opioids and obstructive sleep apnea." Journal of Clinical Sleep Medicine 18.2 (2022): 647-652.