Bergamotka - właściwości i zastosowanie. Jak stosować olejek eteryczny z bergamotki?

Czym jest bergamotka?

Pomarańcza bergamotka (łac. citrus aurantium bergamia) jest drzewem cytrusowym. Powstała ze skrzyżowania kilku wcześniej znanych cytrusów, chociaż jej pochodzenie jest ciężkie do dokładnego ustalenia. Zakłada się, że powstała z krzyżówki gorzkiej pomarańczy i cytryny lub limonki. Jest gatunkiem dość późno wykształconym. Szacuje się, że pochodzi z południowych Włoch, chociaż niektóre źródła wspominają także o Grecji czy Wyspach Kanaryjskich. Bergamotka ma zielone owoce o gruszkowatym kształcie. W przekroju przypomina limonkę. Rozwija drobne, białe kwiatki. Posiada podłużne liście. Surowcem stosowanym na szeroką skalę w przemyśle jest olejek z bergamotki. Około 90% światowej produkcji olejku eterycznego z bergamotki realizowane jest we Włoszech w regionie Kalabria, obok Sycylii. Drugim na świecie producentem jest Wybrzeże Kości Słoniowej.

Do połowy XVI wieku we Włoszech bergamotka była drzewem ozdobnym. We Francji stała się popularna w 1686 roku - zapach bergamotki wykorzystywany był w postaci "wody bergamotkowej" do produkcji perfum. W 1750 roku w Kalabrii rozpoczęto uprawę bergamoty na szerszą skalę. Owoce bergamotki mają gorzki i cierpki smak. Citrus bergamia służy w przemyśle głównie do produkcji eterycznego olejku bergamotowego. Uzyskiwany jest najczęściej poprzez tłoczenie na zimno skórki owocu. Olejek ten znajduje zastosowanie w różnych gałęziach przemysłu:

• kosmetycznym
• perfumeryjnym
• farmaceutycznym
• spożywczym
• cukierniczym

Olejek eteryczny z bergamotki

Skład olejku eterycznego może się lekko różnić w zależności od sposobu jego pozyskania, regionu uprawy drzew, odmiany, klimatu, sposobu uprawy. W olejku pozyskiwanym w Kalabarii ponad 90% związków stanowi limonen, octan linalilu, linalol, β-pinen i γ-terpinen, jednak w literaturze wyszczególnionych jest ponad 100 składników aktywnych. We frakcji lotnej występują m.in. kumaryny, psoraleny, węglowodory seskwiterpenowe, takie jak β-bisabolen, α-bergamoten i β-kariofilen. Wśród składników frakcji nielotnej wymienić można m.in. pigmenty, woski, polimetoksylowane flawony. Ze względu na fototoksyczność bergaptenu, olej eteryczny z bergamotki na potrzeby przemysłu kosmetycznego i perfumeryjnego, przygotowywany jest bez tego związku. Wykorzystywany jest do aromaterapii, jako składnik kosmetyków, a nawet przyjmowany doustnie.

Olejek ma szerokie zastosowanie ze względu na właściwości:

• antyseptyczne
• przeciwzapalne
• antynocyceptywne (przeciwbólowe)
• relaksujące
• uspokajające
• przeciwlękowe

Trwają badania nad wpływem olejku z bergamoty na zdrowie. Wykazuje działanie antyseptyczne, szczególnie przeciwko niektórym grzybom i bakteriom np. Bacillus cereus, Staphylococcus aureus, Campylobacter jejuni, Escherichia coli 0157, Listeria monocytogenes i Helicobacter pylori. Najbardziej prawdopodobnym mechanizmem działania jest liza fragmentów błony komórkowej mikroorganizmów, co można zaobserwować pod mikroskopem. Ponadto wykazano, że pomaga w zmniejszeniu zmian łuszczycowych ze względu na działanie keratolityczne (złuszczające). Poprzez możliwy wpływ na receptory 5-HT oraz GABA-A może zmniejszać uczucie lęku, relaksować i uspokajać. Ponadto sprzyja produkcji różnych związków odpowiedzialnych za redukcję odczuwania bólu. Warto wspomnieć, że większość badań wykonywana jest tylko in vitro lub na modelach zwierzęcych i nie można jednoznacznie stwierdzić skuteczności u ludzi.

Najpowszechniej stosowany jest w aromaterapii w celu poprawy nastroju, złagodzenia stanów lękowych i depresyjnych, zmniejszenia poziomu stresu.

Kliniczne rekomendacje zastosowania olejku są następujące

• w celu redukcji stresu i lęku - aromaterapia przez 15-30 minut
• łagodzenie zmian łuszczycowych - punktowe naniesienie olejku na zmiany skórne

Czysty olejek eteryczny może działać fotouczulająco i powodować przebarwienia. Aby uniknąć efektów ubocznych jego stężenie w kosmetykach nie powinno przekraczać 0,4%.

Przyjmowanie doustne dużych dawek olejku z bergamoty może powodować objawy neurologiczne - zaburzenia widzenia, skurcze mięśni, uczucie drętwienia, mrowienia lub zmiany temperatury skóry (parestezje), fascykulacje (błyskawiczne, drobne skurcze grup włókienek mięśniowych).

Ekstrakt z bergamotki a poziom cholesterolu

Pomarańcza bergamota różni się od innych cytrusów nie tylko analizując ilość składników odżywczych, ale także związków aktywnych. Cechuje się bardzo wysoką zawartością flawonoidów. Już wcześniej w badaniach wykazano, że naringina ma działanie przeciwmiażdżycowe, a meoeriocytryna i rutyna hamują utlenianie LDL. Poza tym bergamotkaa jest bogata w 3-hydroksy-3-metyloglutaryloneohesperydozydy hesperetyny (brutierydyny) i naringeniny (melitydyny), które mają zdolność do hamowania reduktazy HMG-CoA - enzymu biorącego udział w syntezie cholesterolu.

Ekstrakt polifenolowy z bergamotki (zawierający flawanony m.in. melitydynę i bruteidynę) stosowany jest w suplementach na obniżenie poziomu cholesterolu we krwi. Około 75% dostępnych badań sugeruje ich skuteczność w obniżaniu poziomu "złego" cholesterolu LDL oraz trójglicerydów u pacjentów z dyslipidemią. Wyniki te są obiecujące. W przyszłości preparaty te mogą mieć szersze zastosowanie, w szczególności u osób, u których stosowanie statyn jest przeciwwskazane.

Herbata earl grey a liście bergamoty

Bergamota ma piękny naturalny zapach i gorzki smak. Jednak jej suszone liście nie są elementem herbaty earl grey, jak wiele osób myśli. To zwykła czarna herbata, która ma dodatek olejku z bergamoty i/lub fragmenty suszonego owocu.

Przypisy

1. Valussi, M., Donelli, D., Firenzuoli, F., Antonelli, M. (2021). Bergamot oil: Botany, production, pharmacology. Encyclopedia, 1(1), 152-176.
2. Bagetta, G., Morrone, L. A., Rombolà, L., Amantea, D., Russo, R., Berliocchi, L., Corasaniti, M. T. (2010). Neuropharmacology of the essential oil of bergamot. Fitoterapia, 81(6), 453-461.
3. Lamiquiz-Moneo, I., Giné-González, J., Alisente, S., Bea, A. M., Pérez-Calahorra, S., Marco-Benedí, V., ... & Mateo-Gallego, R. (2020). Effect of bergamot on lipid profile in humans: A systematic review. Critical reviews in food science and nutrition, 60(18), 3133-3143.