Ostry ból gardła - przyczyny, objawy, leczenie i domowe sposoby na ostry ból gardła

Przyczyny bólu gardła

Ból gardła, uczucie pieczenia i drapania w gardle to częste objawy zapalenia gardła. Najczęstszą przyczyną ostrego bólu gardła u osób dorosłych są infekcje wirusowe. Mogą być także spowodowane przez anginę paciorkowcową - zapalenie migdałków podniebiennych i błony śluzowej gardła. Przykładem chorób, w których przebiegu pojawia się ból gardła to m.in. wirusowe zapalenie gardła, mononukleoza, angina, grypa. Towarzyszyć im może gorączka, kaszel, katar i inne typowe objawy zakażenia. Silny ból gardła może być również wynikiem podrażnienia, oparzenia lub obecności ciała obcego w przełyku.

Bakteryjne zapalenie gardła - objawy

Bakteryjne zapalenie gardła w znacznej większości przypadków spowodowane jest przez paciorkowiec beta-hemolizujący grupy A - Streptococcus pyogenes. Infekcja 3 razy częściej występuje u dzieci niż u dorosłych. Choroba ta znana jest jako angina, czyli ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych. W mniej niż 1% bakteryjne zapalenie gardła może być wywołana przez m.in. Chlamydia pneumoniae, Neisseria gonorrhoeae , Mycoplasma czy Corynebacterium diphteriae. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową i przez kontakt bezpośredni z osobą chorą. Szczyt zachorowań przypada na późną jesień, zimę i wczesną wiosnę. Przy zakażeniach paciorkowcowami okres wylęgania choroby wynosi od 12 godzin do 4 dni. Okres, przez który chory zakaża innych kończy się 7 dni po ustąpieniu objawów lub 24 godziny od rozpoczęcia skutecznej antybiotykoterapii. Najczęściej występujące objawy to:

• ostry ból gardła
• ból podczas przełykania
• trudności w przełykaniu
• wysoka gorączka
• zaczerwienienie i obrzęk migdałków
• wysięk ropny lub śluzowy na tylnej ścianie gardła
• powiększenie węzłów chłonnych szyjnych przednich

Ponadto mogą wystąpić wymioty, nudności, bóle głowy i brzucha.

Wirusowe zapalenie gardła a bakteryjne - jak je odróżnić?

Ostry ból gardła najczęściej spowodowany jest infekcją wirusową lub bakteryjną. Jak je od siebie odróżnić? W wirusowym ostrym zapaleniu gardła gorączka nie jest wysoka, za wyjątkiem zakażenia adenowirusami. Pojawiają się natomiast objawy takie jak bóle mięśni i stawów, kaszel czy katar, które nie są charakterystyczne dla infekcji bakteryjnych. W poniższej tabeli przedstawiono najważniejsze podobieństwa i różnice w ostrym bólu gardła pochodzenia bakteryjnego i wirusowego.

Tabela 1. Podobieństwa i różnice w bakteryjnym i wirusowym zapaleniu gardła.

Ostry ból gardła przy przełykaniu

Kłujący, nagły ból gardła może świadczy o obecności ciała obcego w gardle lub przełyku - kawałka pokarmu lub przedmiotu. Ból gardła przy przełykaniu śliny może występować także w przebiegu anginy paciorkowcowej.

Jednostronny ból gardła

Jednostronny ból gardła rzadko ma charakter ostry. Jeśli ma postać przewlekłą może być spowodowany rozwijającym się guzem nowotworowym wywołującym ucisk na otaczające tkanki. Guz może rozwijać się np. w okolicy szyi czy ucha, najczęściej jednak zlokalizowane są w ustnej części gardła.

Ból gardła przy chorobie refluksowej

Cofająca się z żołądka kwaśna treść pokarmowa może stanowić przyczynę zapalenia błony śluzowej gardła i przełyku, powodując ból przy przełykaniu. Silny refluks czasami skutkuje nawet problemami stomatologicznymi. W takim przypadku konieczna jest wizyta u lekarza i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Ostre zapalenie gardła - leczenie

Przy zdiagnozowanym zakażeniu bakteryjnym paciorkowcami podstawą są antybiotyki. Najczęściej stosowana są leki z grupy cefalosporyn lub fenoksymetylopenicylina. Przy infekcjach wirusowych stosuje się leczenie objawowe:

• leki przeciwgorączkowe
• leki przeciwbólowe
• leki przeciwzapalne
• leki o działaniu znieczulającym błonę śluzową gardła

Przy infekcjach zaleca się picie dużej ilości płynów, dbanie o sen i odpoczynek. W przypadku wystąpienia wysokiej gorączki stosowany jest ibuprofen lub paracetamol. Aby zmniejszyć ból gardła używane są preparaty przeciwzapalne i przeciwbólowe. Zdecydowana większość z nich dostępna jest bez recepty. Występują w postaci pastylek lub tabletek do ssania, syropów oraz spray’ów. Spray, w zależności od rodzaju, może mieć działanie znieczulające, przeciwzapalne, łagodzące. Dla dzieci można kupić specjalne lizaki na ból gardła bez cukru.

Wśród substancji czynnych stosowanych w lekach łagodzących ból gardła wymienić można m.in. chlorowodorek benzydaminy, salicylan choliny, dichlorowodorek chlorheksydyny, benzokainę, lidokainę, chlorochinaldol.

Domowe sposoby na ostry ból gardła i złagodzenie stanu zapalnego

Przy ostrym bólu gardła należy zdiagnozować jego przyczynę. Jako uzupełnienie terapii zaproponowanej przez lekarza w celu złagodzenia objawów można wypróbować kilka domowych sposobów. Jednym z najstarszych sposobów na ostry ból gardła, stosowany jeszcze przez nasze babcie, jest płukanie gardła roztworem soli. W jednej szklance ciepłej wody rozpuszcza się łyżkę soli i używa jak płukanki. Do płukania w stanach zapalnych gardła i jamy ustnej (kilka razy dziennie) zastosowanie znajdują także napary z:

• prawoślazu
• rumianku
• owoców maliny
• szałwii
• liści czarnej porzeczki
• kwiatu bzu czarnego

Tak jak przy każdej infekcji bardzo ważne jest odpoczywanie, najlepiej w łóżku, a także picie dużej ilości ciepłych płynów. Do picia w okresie choroby polecana jest:

• napar z szałwii
• napar z rumianku
• herbata z cytryną i miodem
• ciepły sok malinowy
• ciepły sok z czarnej porzeczki
• napar z kłącza imbiru

W walce z przeziębieniem i infekcjami w medycynie naturalnej wykorzystywany jest także miód manuka, propolis i syrop z młodych pędów sosny.

W naturalnych, ziołowych preparatach o działaniu powlekającym i łagodzącym wykorzystywane są rośliny takie jak prawoślaz lekarski, ziele tymianku czy babka lancetowata. Korzeń i liście prawoślazu lekarskiego zawierają duże stężenie substancji śluzowych. Działają one powlekająco na błony śluzowe górnych dróg oddechowych. Zmniejszają dolegliwości bólowe i podrażnienie gardła. Ziele tymianku działa wykrztuśnie, bakteriobójczo i zwiększa wydzielanie śluzu. Pije się go w postaci naparu, pastylek do ssania, spray’u do gardła. Liść babki lancetowatej działa przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie. Stymuluje odnowę nabłonka. Zmniejsza przekrwienie błon śluzowych. Wykorzystywany jest jako składnik syropów lub w formie odwaru.

Jeśli ból gardła nie ustępuje należy porzucić domowe sposoby leczenia i udać się do lekarza.

Ostry ból gardła – jak zapobiegać infekcjom?

Ostry ból gardła najczęściej spowodowany jest chorobami infekcyjnymi przenoszonymi drogą kropelkową. W celu zmniejszenia ryzyka zachorowania należy unikać kontaktu z osobami z symptomami infekcji, często myć ręce oraz wspomagać odporność poprzez zdrowy styl życia. Składa się na niego regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta, niepalenie papierosów, ograniczanie używek m.in. alkoholu, nauka radzenia sobie ze stresem oraz w miarę możliwości – unikanie stresu. W tym celu korzystnie mogą wpłynąć adaptogeny – rośliny ograniczające negatywny wpływ stresu na organizm. Do adaptogenów zaliczana jest m.in. schisandra, ashwagandha, różeniec górski, gotu kola, traganek błoniasty, korzeń maca.

Przypisy

1. Lamer-Zarawska E. Fitoterapia i leki roślinne. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2013.
2. Gajewski P. Interna Szczeklika. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2022.
3. Georgalas, Christos C., Neil S. Tolley, and Anthony Narula. "Tonsillitis." BMJ clinical evidence 2014 (2014).
4. Bakar, Muhamad Abu, et al. "Chronic tonsillitis and biofilms: a brief overview of treatment modalities." Journal of inflammation research 11 (2018): 329.
5. Kawalec W. Pediatria tom I-II, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2018.