Benzokaina (anestezyna) - mechanizm działania, wskazania do stosowania, skutki uboczne, przeciwwskazania.

Benzokaina – właściwości

Benzokaina to ester etylowy kwasu p-aminobenzoesowego (łac. benzocainum, ang. benzocaine). Działa miejscowo przeciwbólowo. Benzokaina stosowana jest pomocniczo w leczeniu i łagodzeniu objawów ospy wietrznej oraz różnych wysypek czy wysięków skórnych, którym towarzyszy ból i świąd. Stanowi składnik leków w postaci maści, zawiesin, pudrów płynnych, żeli do stosowania na skórę. Wykorzystywana jest do spray'ów i tabletek do ssania to stosowania w jamie ustnej. Używana jest także w produkcji prezerwatyw przedłużających stosunek oraz czopków doodbytniczych.

Benzokaina - mechanizm działania

Benzokaina to związek chemiczny należący do grupy leków znieczulających miejscowo. Jej głównym mechanizmem działania jest blokowanie przewodnictwa nerwowego w miejscu podania, co powoduje miejscowe znieczulenie i zmniejsza wrażliwość na ból i inne bodźce. Głównym celem działania benzokainy jest blokowanie kanałów sodowych, które są odpowiedzialne za przewodzenie impulsów nerwowych. W wyniku tej blokady, depolaryzacja komórek nerwowych zostaje zahamowana, co prowadzi do zmniejszenia przekazywania sygnałów bólu do mózgu. Benzokaina jest często stosowana w różnych produktach farmaceutycznych, takich jak maści, żele, aerozole i kremy do znieczulania miejscowego skóry i błon śluzowych. Może być używana do złagodzenia bólu związanego z ukłuciami owadów, oparzeniami słonecznymi, ukąszeniami, drobnymi skaleczeniami, bólem zębów i innych dolegliwościami.

Benzokaina - wskazania do stosowania

Puder leczniczy z benzokainą jest preparatem do stosowania miejscowego o działaniu znieczulającym, wysuszającym i ściągającym. Znajduje zastosowanie w leczeniu stanów zapalnych skóry ze swędzącymi o bolesnymi wykwitami. Czasami używany jest pomocniczo w łagodzeniu objawów różnego rodzaju wyprysków, wysypek i zmian skórnych w tym m.in. w przebiegu ospy wietrznej czy trądziku młodzieńczego.

Benzokaina jest składnikiem niektórych żeli i past do stosowania miejscowego na skórę o działaniu znieczulającym. Benzokaina zmniejsza wrażliwość zakończeń nerwów czuciowych, a także łagodzi świąd skóry. Żele z benzokainą działają przeciwzapalnie, wysuszająco i ściągająco. Wykorzystywane są w leczeniu chorób ze swędzącymi i bolesnymi wykwitami.

Benzokaina ze względu na działanie miejscowo znieczulające stosowana jest jako jeden ze składników tabletek do ssania na ból gardła. Efekt obserwuje się już po około 5 minutach od zastosowania benzokainy. Często w preparatach łączona jest z chlorheksydyną o działaniu przeciwbakteryjnym. Tabletki do ssania mają zastosowanie w łagodzeniu miejscowych objawów o umiarkowanym natężeniu w bezgorączkowym przebiegu infekcji gardła i jamy ustnej, którym towarzyszy ból. Używane są przy aftach, stanach zapalnych i podrażnieniach gardła. Podobne zastosowanie ma spray znieczulający do jamy ustnej i gardła z benzokainą. Używany jest pomocniczo w paradontozie, stanach zapalnych jamy ustnej i dziąseł, aftach oraz odleżynach w jamie ustnej powstałych np. w wyniku stosowania protez zębowych.

Benzokaina stanowi składnik licznych preparatów w postaci zawiesin na skórę o działaniu znieczulającym i zmniejszającym świąd. Zawiesinę stosuje się po ukąszeniach owadów takich jak osy, meszki, komary, a także wspomagająco w różnych wysypkach i stanach zapalnych skóry.

Ze względu na działanie znieczulające stosowana jest także w prezerwatywach przedłużających stosunek. Stanowi również częsty składnik czopków doodbytniczych na hemoroidy.

Benzokaina - przeciwwskazania i skutki uboczne

Przeciwwskazania do stosowania zależą od postaci preparatu. W każdej formie nie należy stosować benzokainy w przypadku wystąpienia nadwrażliwości na substancję czynną lub którąkolwiek substancję pomocniczą. Ze względu na brak danych analizujących bezpieczeństwo stosowania w ciąży i podczas karmienia piersią nie zaleca się stosowania w tym okresie. Większość preparatów przeznaczona jest dla osób dorosłych, a część także dla dzieci powyżej 12 roku życia. Nie powinno się ich stosować u pacjentów z methemoglobinemią.

Pudru leczniczego z benzokainą nie powinno się stosować na otwarte rany, owrzodzenia, błony śluzowe i powierzchnie pozbawione naskórka, a także u pacjentów leczonych sulfonamidami. Długotrwałe używanie może powodować odczyny alergiczne. Pasty i żele oraz zawiesiny z benzokainą nie powinny być stosowane na otwarte rany.

W zależności od postaci leku mogą występować różnorodne działania niepożądane:

• puder leczniczy – świąd, rumień, wysypka, miejscowe odczyny alergiczne, methemoglobinemia.
• Żele, pasty – reakcje uczuleniowe na skórze
• tabletki do ssania – podrażnienie czubka języka i błony śluzowej jamy ustnej, zaburzenia smaku, reakcje alergiczne

Leki zawierające benzokainę - interakcje

Potencjalne interakcje benzokainy z lekami zależą od postaci przyjmowanego leku. Należy unikać jednoczesnego stosowania pudru leczniczego z benzokainą wraz z substancjami o charakterze kationowym (np. kamfora, glikole polioksyetylenowe) w czopkach i maściach. W przypadku tabletek do ssania należy unikać ich łączenie z inhibitorami cholinoesterazy, ponieważ hamują metabolizm benzokainy, co zwiększa ryzyko jej działań toksycznych. Nie powinno się stosować benzokainy w trakcie leczenia sulfonamidami – metabolity benzokainy mogą zmniejszać ich działanie przeciwbakteryjne.

Przypisy

1. Baza wiedzy o lekach www.pharmindex.pl (dostęp 24.07.2023).
2. Korbut, R. Farmakologia. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2017.