Wodobrzusze - co to takiego? Przyczyny, objawy i leczenie wodobrzusza

Wodobrzusze – przyczyny

Wodobrzusze to stan patologiczny, w którym dochodzi do nadmiernego gromadzenia się wolnego płynu w jamie otrzewnej, w ilości przekraczającej 150 ml. W powstawaniu wodobrzusza mogą uczestniczyć cztery główne mechanizmy: nadciśnienie wrotne, zmiany zapalne lub nowotworowe otrzewnej, hipoalbuminemia oraz mechaniczne utrudnienie odpływu chłonki z narządów jamy brzusznej.

Najczęstszą przyczyną wodobrzusza jest marskość wątroby. Szacuje się, że odpowiada na około 80% przypadków. Gromadzenie płynu puchlinowego spowodowane może być również przez choroby nowotworowe, niewydolność serca, gruźlicę, choroby trzustki, dializoterapię, zapalenie otrzewnej czy zespół nerczycowy. Zwiększona objętość płynu w jamie brzusznej czasami jest następstwem hipoalbuminemii - zbyt niskiego poziomu albumin np. w ciężkim niedożywieniu, enteropatii z utratą białka

Wodobrzusze – objawy

W przypadku wodobrzusza, objawy są różne w zależności od jego stopnia. Wodobrzusze łagodne stwierdzane jest tylko za pomocą USG i nie daje żadnych widocznych objawów. Objętość płynu nie przekracza 500 ml. Wodobrzusze umiarkowane jest rozpoznawane, gdy ilość płynu przekracza 500ml. Brzuch jest rozlany, uwypuklony po bokach. Można zauważyć powiększenie obwodu brzucha i ciasnotę odzieży do niego przylegającej. Wodobrzusze zaawansowane jest dobrze widoczne. Brzuch jest bardzo napięty z wygładzeniem pępka i przepuklina pępkową. Skóra robi się cienka z widocznymi prześwitującymi naczyniami żylnymi. W tym stadium może pojawić się duszność, obrzęki kończyn dolnych, obrzęk moszny u mężczyzn oraz przepuklina pachwinowa.

Wodobrzusze może dawać objawy kliniczne takie jak:

• powiększenie obwodu brzucha
• uczucie pełności w jamie brzusznej
• dyskomfort
• wzdęcia
• dyskomfort w okolicy brzucha

Jak rozpoznać wodobrzusze?

Wodobrzusze to nadmierne gromadzenie się płynu w jamie otrzewnej. Może świadczyć o bardzo poważnych chorobach. Kluczem do zaplanowania skutecznego leczenia jest wykrycie choroby podstawowej. Wodobrzusze jest objawem dość częstym w przebiegu marskości wątroby, ale istnieje wiele innych możliwych przyczyn. Czasami bywa mylone np. z torbielami i nowotworami jajnika u kobiet. Zawsze należy przeprowadzić dokładną diagnostykę różnicową i wykonać niezbędne badania. Wśród metod obrazowych najpowszechniej wykorzystywane jest badanie USG oraz tomografia komputerowa. W uzasadnionych przypadkach wykonywane jest diagnostyczne nakłucie jamy otrzewnowej - analiza płynu puchlinowego pozwala na szybkie odróżnienie nadciśnienia wrotnego od innych przyczyn wodobrzusza, a także ocenę stężenia m.in. albumin, enzymów wątrobowych czy bilirubiny. Płyn wykorzystywany jest także do wykonania posiewu bakteryjnego.

Leczenie wodobrzusza

Wodobrzusze można podzielić na 3 stopnie. W 1 i 2 stopniu leczenie objawowe polega na podawaniu leków moczopędnych (spironolakton, furosemid). Dodatkowo zalecane jest ograniczenie spożycia soli kuchennej poniżej 5g na dobę. Leczenie objawowe wodobrzusza o znacznym stopniu zaawansowania najczęściej obejmuje nakłucie jamy otrzewnej i w ten sposób usunięcie nadmiaru płynu. W celu zapobiegania nawrotom podaje się leki moczopędne oraz zmniejsza spożycie soli.

Leczenie przyczynowe obejmuje leczenie choroby podstawowej, która doprowadziła do rozwoju wodobrzusza. Należy pamiętać, że wodobrzusze to objaw, a nie choroba sama w sobie. Jeśli spowodowane jest nowotworem - leczenie prowadzi onkolog, a jeśli np. patologią wątroby - należy zgłosić się do gastroenterologa.

Marskość wątroby a nadmiar płynu w jamie otrzewnej

Marskość wątroby jest najczęstszą przyczyną nadmiernej ilości płynu w jamie otrzewnej - wodobrzusza. Marskość wątroby to stan, w którym w wyniku uszkodzenia miąższu wątroby dochodzi do włóknienia narządu oraz przemiany jego prawidłowej struktury z wytworzeniem guzków regeneracyjnych. Z powodu zmniejszenia ilości czynnego miąższu wątroby oraz zmian w układzie naczyniowym powstaje nadciśnienie wrotne. Dominującym czynnikiem sprawczym jest nadużywanie alkoholu. Marskość może być powodowana także przez zakażenia wirusami wątrobowymi (WZWB, WZWC, WZWD), chorobami dróg żółciowych, chorobami autoimmunologicznymi czy metabolicznymi. Wśród czynników ryzyka wymienić można także palenie tytoniu oraz uwarunkowania genetyczne. W przypadku marskości wątroby w początkowym stadium często wykrywana jest przypadkowo, podczas innych badań diagnostycznych. W miarę postępu choroby pojawiać się mogą objawy takie jak:

• osłabienie
• spadek masy ciała
• szybkie męczenie się
• bolesne skurcze mięśni
• wzrost obwodu brzucha z równoczesnym zanikiem kończyn górnych
• żółtaczka
• świąd skóry
• rumień dłoniowy
• pajączki wątrobowe
• nadmierna pigmentacja skóry
• poszerzenie żył krążenia obocznego na skórze brzucha
• u mężczyzn utrata owłosienia pod pachami i na klatce piersiowej
• hirsutyzm u kobiet
• wzdęcia
• wymioty, nudności
• bezpłodność
• zaburzenia miesiączkowania
• utrata libido

Profilaktyka marskości wątroby obejmuje całkowite wykluczenie picia alkoholu u osób z chorobami wątroby lub znaczne ograniczenie u osób zdrowych (poniżej 20g na dobę u kobiet i poniżej 60g na dobę u mężczyzn). Ponadto powinno się unikać nadużywania leków, stosowania środków odurzających, a także wykonywania zabiegów typu kolczykowanie lub tatuaże w miejscach bez odpowiedniej certyfikacji i o wątpliwej higienie studia. Podczas kontaktów seksualnych należy pamiętać o stosowaniu prezerwatyw. W przypadku osób nieszczepionych na wirusowe zapalenie wątroby typu B, zalecane jest wykonanie szczepienia.

Przypisy

1. Gajewski P. Interna Szczeklika. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2022.