Rozedma płuc - przyczyny, powikłania, rokowania, leczenie rozedmy płuc.

Czym jest rozedma płuc?

Rozedma płuc jest stanem patologicznym, w którym dochodzi do pozostawania w płucach większej ilości powietrza niż być powinno z powodu ograniczenia przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Zniszczenie oskrzelików oddechowych prowadzi do zjawiska "pułapki powietrznej" - podczas wydechu zapadają się, przez co osoba chora nie jest w stanie wypuścić z płuc powietrza, które się tak dostało podczas wdechu. Powoduje to rozdęcie pęcherzyków płucnych (poszerzenie przestrzeni powietrznych). Rozedma to choroba, u której podłoża leżą przewlekłe procesy zapalne toczące się w oskrzelach. Mogą one się toczyć w przebiegu m.in. przewlekłej obturacyjnej choroby płuc czy astmy oskrzelowej. Najczęściej pojawia się u palaczy. Rozedma, mimo że jest także wyszczególniania jako osobna jednostka chorobowa, to głównie mówi się o niej jako głównej składowej POCHP - przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Rozedma całego zrazika najczęściej dotyka osoby z genetycznie uwarunkowanym niedoborem alfa-1-trypsyny. Rozedma środka zrazika ze zniszczeniem oskrzelików oddechowych

Jak wygląda mechanizm powstawania rozedmy? Uszkodzenia początkowo objawiają się nadmiernym wydzielaniem śluzu i mokrym kaszlem, porannym odkrztuszaniem śluzu. W miarę postępu choroby dochodzi do zjawiska obturacji, czyli zwiększenia oporu w małych oskrzelach i oskrzelikach, co skutkuje ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe. W wyniku ograniczenia wydechu, płuca tracą swoją sprężystość, co sprawia, że pozostaje w nich więcej powietrza, prowadząc do rozdęcia płuc, szczególnie w przypadku zwiększonej częstości oddechów, na przykład podczas wysiłku fizycznego. Z czasem pacjenci doświadczają duszności i obniżenia tolerancji aktywności fizycznej. Dochodzi do powstania rozedmy, a zmniejszenie elastyczności płuc wymusza pracę mięśni wydechowych, co zwiększa koszt energetyczny oddychania. W wyniku zaburzeń wymiany gazowej dochodzi do obniżenia poziomu tlenu i zwiększenia dwutlenku węgla we krwi. Przy zaawansowanej rozedmie dochodzi do niewydolności oddechowej, a także może pojawić się nadciśnienie płucne i serce płucne, co stanowi dodatkowe obciążenie organizmu. Przewlekły stan zapalny, niedotlenienie oraz ograniczenia w aktywności fizycznej prowadzą do pogorszenia jakości życia pacjentów. Rozedma płuc zwiększa również ryzyko wystąpienia raka płuca.

Przyczyny rozedmy płuc

Najczęstszą przyczyną rozedmy płuc jest bez wątpienia palenie tytoniu, odpowiedzialne za zdecydowaną większość przypadków tej choroby. Dodatkowym zagrożeniem jest bierne wdychanie dymu tytoniowego oraz ekspozycja na inne toksyczne związki znajdujące się w zanieczyszczonym powietrzu, które trafiają do płuc podczas oddychania - spaliny chemiczne, pyły, a także potencjalnie nieszkodliwe, lecz drażniące cząsteczki znajdujące się w powietrzu jak np. pyły z obróbki zbóż, bawełny, drewna. Wśród przyczyn rozedmy można także wymienić astmę oskrzelową, nadreaktywność oskrzeli, przewlekłe zapalenie oskrzeli, przebytą gruźlicę płuc, a także rzadkie schorzenie genetyczne - niedobór alfa-1-trypsyny.

Objawy rozedmy płuc

Rozedma przez długi czas rozwija się bezobjawowo. Z czasem pojawiają się dolegliwości ze strony układu oddechowego. Charakterystycznym objawem rozedmy płuc jest przewlekły kaszel, który często występuje przez cały dzień. Pojawiają się także problemy z oddychaniem, uczucie braku powietrza, duszność wysiłkowa (przy zaawansowanej rozedmie również spoczynkowa). U części chorych można zaobserwować charakterystyczny beczułkowaty kształt klatki piersiowej.

Palenie papierosów a rozedma płuc

Palenie papierosów jest głównym czynnikiem ryzyka rozedmy płuc oraz POCHP. Co istotne, przerwanie palenia nie spowoduje powrotu płuc do pełnej funkcjonalności. Uszkodzenie tego narządu spowodowane przez papierosy jest nieodwracalne. Stan zapalny w płucach utrzymuje się nawet po zaprzestaniu palenia.

Diagnostyka rozedmy płuc

Lekarz stawia rozpoznanie bazując na wywiadzie lekarskim, objawach pacjenta oraz niezbędnych badaniach. Badania obrazowe takie jak RTG klatki piersiowej czy tomografia komputerowa klatki piersiowej pozwalają na rozpoznanie typu rozedmy oraz stwierdzenie cech nadmiernego rozdęcia płuc. Z badań czynnościowych płuc zastosowanie ma spirometria oraz pletyzmografia, oceniająca m.in rezerwy powietrzne oraz objętości zalegające. Do określenia stopnia utlenowania tkanek pomocna jest gazometria krwi tętniczej.

Leczenie rozedmy płuc

Jak wygląda leczenie rozedmy płuc? Uszkodzenia płuc są nieodwracalne. Nie ma leczenia przyczynowego, a jedynie łagodzące objawy. Do spowolnienia rozwoju choroby konieczne jest zrezygnowanie z palenia tytoniu. W zależności od nasilenia objawów, lekarz dobiera różne schematy terapii. W leczeniu farmakologicznym wykorzystywane są leki rozszerzające oskrzela, łagodzące duszność i kaszel. Poprawiają także tolerancję wysiłku i obniżają ryzyko pojawienia się zaostrzeń choroby. Wziewne kortykosteroidy ograniczają stan zapalny w płucach, co również przekłada się na zmniejszenie uczucia duszności. Leki te podawane są w szczególności w grupie pacjentów ze współistniejącą astmą. Jeżeli dodatkowo u pacjenta rozwinie się zapalenie płuc, podawane są antybiotyki. Tlenoterapia stosowana jest u chorych z zaawansowaną rozedmą. Pomaga w łagodzeniu objawów niewydolności oddechowej oraz zwiększa tolerancję wysiłku. W bardzo ciężkich przypadkach, kiedy to oddychanie jest znacznie utrudnione, a we krwi jest zbyt wysokie stężenie dwutlenku węgla może być konieczne wspomaganie wentylacji. Rozedma jest chorobą, przy której niezmiernie ważna jest rehabilitacja oddechowa. Program obejmuje usprawniające ćwiczenia fizyczne i ćwiczenia oddechowe.

W uzasadnionych przypadkach możliwe jest także leczenie chirurgiczne. Jednym z dostępnych zabiegów jest zmniejszenie objętości płuc. Operacja polega na usunięciu uszkodzonych fragmentów płuca, dzięki czemu nie dochodzi do zalegania w nich powietrza. Po zabiegu możliwe jest normalne oddychanie bez duszności. Jeżeli u pacjenta rozedma jest bardzo rozległa i inne metody leczenia zawiodły, ostatnią "deską ratunku" jest przeszczep płuc

Powikłania rozedmy płuc

Rozedma płuc rozwija się etapowo. Pierwsze objawy często są lekceważone przez pacjentów. Przy zaawansowanej chorobie może dochodzić do wielu poważnych powikłań takich jak m.in:

• pęcherze rozedmowe
• odma opłucnowa
• serce płucne
• niewydolność oddechowa

Profilaktyka rozedmy płuc

Podstawą profilaktyki rozedmy płuc jest niepalenie tytoniu oraz unikanie biernego palenia. Należy unikać przebywania w zapylonych, zadymionych i zanieczyszczonych pomieszczeniach. Profilaktyka jest o tyle ważna, że rozwiniętej rozedmy już się nie da wyleczyć.

Przypisy

1. Gajewski P. Interna Szczeklika. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2022.
2. Shah, Pallav L., et al. "Lung volume reduction for emphysema." The Lancet Respiratory Medicine 2 (2017): 147-156.
3. Goldklang, Monica, and Robert Stockley. "Pathophysiology of emphysema and implications." Chronic obstructive pulmonary diseases 1 (2016): 454.