Pomiar saturacji, normy, objawy i przyczyny niskiej saturacji

Po pandemii COVID-19, która rozpoczęła się na przełomie 2019 i 2020 roku, wiele osób dowiedziało się, czym jest saturacja - czyli jeden z najważniejszych parametrów zdrowotnych, wśród których wyróżnia się również ciśnienie tętnicze krwi czy też temperaturę ciała. Saturacja jest wskaźnikiem opisującym nasycenie krwi tlenem, a więc pierwiastkiem niezbędnym dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, zarówno pod względem pracy organów, jak i przemian metabolicznych zachodzących w ciele. Zazwyczaj pomiaru saturacji dokonuje się u pacjentów przewlekle chorych, cierpiących z powodu schorzeń płuc i całego układu oddechowego, ale również u kobiet w ciąży, osób przygotowywanych i poddawanych zabiegom operacyjnym lub po nagłych wypadkach. Podczas wspomnianej już pandemii, powszechne stało się posiadanie i stosowanie pulsoksymetrów, a więc niewielkich przyrządów do pomiaru saturacji. Czy można bezpiecznie używać ich w domu? Jakie są objawy oraz przyczyny niskiej saturacji? Co robić w momencie uzyskania niepokojącego wyniku badania oraz zaobserwowania niepokojących symptomów? Przeczytaj nasz artykuł i poznaj najważniejsze informacje o przydatności, pomiarach i normach saturacji!

Poziomy i normy saturacji - jak je odczytywać i co oznaczają?

Normy saturacji są wyrażane w procentach, poprzedzonych skrótem SpO2 (czyli symbolem tlenu). Wynik badania będzie więc przyjmował formę Sp02 X%, gdzie „X” oznacza zawartość tlenu we krwi. Rozpiętość wyniku, jaki podaje przyrząd do mierzenia saturacji (pulsoksymetr) wynosi od 1 do 100%.

Jakie jest prawidłowe nasycenie krwi tlenem? U osób zdrowych, nie chorujących na schorzenia związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu oddechowego, wartość ta powinna wynosić od 95 do 99%. Niższe wartości dotyczą zaś dzieci, pacjentów z chorobami atakującymi płuca i ogólnie - układ oddechowy, a także pacjentów starszych - po 70 roku życia. U nich saturacja może wynosić od 93-94%, aż do górnych wartości. Niższe parametry będą także odnotowywane u nałogowych palaczy tytoniu.

Jak działa pulsoksymetr - przyrząd do mierzenia saturacji?

Tak, jak zostało to wspomniane, pomiar saturacji dokonywany jest z wykorzystaniem specjalnego urządzenia - pulsoksymetru. Przybiera on postać małej klamerki, którą zwykle zakłada się na jeden z palców u dłoni (w szczególnych przypadkach można „przypiąć” go na czubku nosa lub na płatku ucha). Jedna z części pulsoksymetru emituje podczas działania wiązkę promieniowania, a druga - z fotodetektorem - odbiera ją, odczytując informację o nasyceniu krwi tlenem - krew z wysoką zawartością tego składnika ma bowiem inne właściwości i daje inny odczyt, niż krew z niskim poziomem tlenu.

Niestety, istnieją czynniki, które mogą zafałszować odczyt. Zalicza się do nich pomalowane paznokcie (zwłaszcza na ciemne kolory, z grubą warstwą lakieru) a także zmiany barwnikowe na płytce oraz zmiany grzybicze. Oprócz tego warto pamiętać o odczytywaniu pomiaru saturacji po około dwóch minutach od założenia urządzenia na palec, a także o odczekaniu z pomiarem kilkunastu minut po paleniu papierosów, ponieważ takie okoliczności również mogą wpłynąć na miarodajność wyniku.

Poznaj przyczyny niskiej saturacji

Przyczyn niskiej saturacji może być wiele - we wstępie wspomnieliśmy już o powodzie, dla którego domowy pomiar saturacji stał się tak powszechny, a więc o chorobie COVID-19, wywoływanej przed zakażenie wirusem SARS-CoV-2. W przebiegu tego schorzenia zdecydowanie warto kontrolować saturację, zwłaszcza z uwagi na to, że jej niski poziom może nie dawać charakterystycznych objawów (mowa wówczas o ukrytej hipoksji, która niesie ze sobą ryzyko wystąpienia groźnych konsekwencji zdrowotnych).

Oprócz powyższej przyczyny, niski poziom saturacji może wystąpić na skutek:

• zaostrzenia objawów anemii lub astmy;
• wystąpienia chorób płuc - POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc), zapalenia płuc i innych infekcji;
• wad i chorób serca oraz chorób układu krążenia;
• przewlekłego palenia papierosów.

Jakie są objawy niskiej saturacji?

Wiele objawów niskiej saturacji jest nieswoistych (czyli trudnych do utożsamienia z hipoksemią - niską zawartością tlenu we krwi), natomiast kilka z nich zdecydowanie wskazuje na ten stan. Wśród najczęstszych symptomów niedostatecznego poziomu tlenu we krwi wyróżnia się przede wszystkim:

• bóle głowy, bóle w klatce piersiowej i ogóle uczucie osłabienia;
• intensywny kaszel, trudności w oddychaniu, uczucie ciężkości w klatce piersiowej, ale również przyspieszony oddech;
• senność, duszności, zawroty głowy, kłopoty z koordynacją ruchową;
• zaburzenia świadomości, splątanie, zaburzenia widzenia;
• sinica - która stanowi ewidentny objaw niskiej saturacji, przebiegająca z zasinieniem błon śluzowych (w tym również warg i języka) oraz skóry (zwłaszcza na dłoniach i stopach).

Jaki pomiar saturacji powinien skłonić nas do kontaktu z lekarzem?

Zbyt niski poziom saturacji - zwłaszcza w przypadku hipoksemii utajonej, nie dającej żadnych objawów - ma bardzo poważne konsekwencje zdrowotne. Może bowiem doprowadzić do takich powikłań, jak nadciśnienie płucne oraz nadciśnienie tętnicze, zwiększenie gęstości i lepkości krwi (co jednocześnie prowadzi do zwiększenia ryzyka wystąpienia zakrzepicy oraz groźnego dla zdrowia i życia zatoru), a także do przeciążenia komór serca i niewydolności tego organu lub do wystąpienia tak zwanych palców pałeczkowatych, związanych z niedotlenieniem.

Do lekarza bezwzględnie powinny zgłosić się osoby, u których saturacja spada poniżej 95% (jeśli pomiary zostały wykonane prawidłowo). Poziom saturacji odnotowany poniżej 90-85% będzie już wskazaniem do podłączenia pacjenta do maszyny tlenowej. Aby podczas choroby zapobiegać spadkom saturacji, warto na co dzień ograniczyć, a najlepiej całkowicie zaprzestać palenia papierosów i używania nikotyny (także w formule elektronicznych papierosów), a oprócz tego zadbać o codzienną dawkę aktywności fizycznej, wspierającej wydolność płuc. Na zawartość tlenu we krwi pozytywnie wpływa także prawidłowe oddychanie - spokojne, przez nos, a w stresujących sytuacjach - oddychanie torem przeponowym.

Źródła:

1. Lek. med. I. Witkiewicz, Jaka jest zależność między dusznością a saturacją? [w:] Medycyna Praktyczna, 23.04.2014
2. Dr. med. F. Mejza, Gazometria i Pulsoksymetria [w:] Medycyna Praktyczna, 26.03.2012
3. Feng, M. Smith, Pomiary tętna i poziomu tlenu we krwi z użyciem urządzeń mobilnych [w:] Elektronika Praktyczna, 10/2015
4. Majka, A. Pepłoński, A. Krupienicz, R. Olszewski, Technologie wykorzystywane w telepielęggniarstwie [w:] Pielęgniarstwo Polskie 4/2019