Czym są tłuszcze trans i jak wpływają na organizm?

Tłuszcze trans (określane również mianem izomerów trans) to postać tłuszczów o specyficznej budowie, uwzględniającej w swojej strukturze podwójne wiązania pomiędzy atomami węgla (charakterystyczne dla kwasów tłuszczowych nienasyconych) oraz konfigurację trans (w której atomy wodoru umiejscowione są po przeciwnych stronach wiązania). I choć tłuszcze - w większości nasycone - są nam niezbędne do życia i zachowania zdrowia, o tyle tłuszcze typu trans, dostarczane do organizmu w nadmiernych ilościach, mają niekorzystny wpływ na szeregu układów, narządów i przemian metabolicznych. Na szczęście możemy dość łatwo zidentyfikować najbogatsze źródła omawianych tłuszczów, a tym samym - z powodzeniem unikać włączania ich do swojej diety. W jaki więc sposób rozpoznać produkty z wysoką zawartością tłuszczów trans? Czy istnieją ich zdrowe zamienniki, które będą smakować również dobrze? Jaką szkodę w organizmie mogą wyrządzić izomery trans? Poznajcie najważniejsze informacje o tym składniku - zapraszamy do lektury!

W jakich produktach można znaleźć tłuszcze trans?

Tłuszcze trend naturalnie występują w kilku produktach - takich jak mięso zwierząt przeżuwaczy (chodzi tu głównie o baraninę, jagnięcinę oraz wołowinę), a także w mleku i jego przetworach. W przemyśle spożywczym zaś tłuszcze trans wykorzystywane są głównie do uzyskania odpowiedniej - stałej konsystencji produktu, a także - w mniejszym stopniu - do poprawy jego walorów smakowych. W praktyce oznacza to, że dodane tłuszcze trans odnajdziemy przede wszystkim w:

• twardych i miękkich margarynach oraz miksach tłuszczowych - przeznaczonych zarówno do smarowania kanapek, jak i pieczenia oraz gotowania;
• gotowych wyrobach cukierniczych, takich jak ciasta, ciastka i torty, a także w słodyczach - czekoladach, cukierkach, kremach do smarowania i innych łakociach;
• gotowych daniach i półproduktach - pierogach, potrawach z mięsem, w tak zwanych „zupkach chińskich”, sosach w proszku, kostkach rosołowych i innych propozycjach;
• słonych przekąskach - chipsach, krakersach, chrupkach;
• wyrobach nabiałowych - serach, serkach topionych, serkach kanapkowych;
• daniach z kategorii fast food - zapiekankach, hamburgerach, niskiej jakości pizzach.

Oczywiście wymienione powyżej produkty nie są jedynymi, które w swoim składzie mogą zawierać tłuszcze trans. W jaki sposób rozpoznać je w sklepie? Jeśli na opakowaniu znajduje się formuła o tym, że w składzie znajdują się „częściowo uwodornione tłuszcze roślinne” lub „częściowo utwardzone tłuszcze roślinne” to znak, że dany produkt zawiera tłuszcze trans - warto więc zrezygnować z jego zakupu.

Tłuszcze trans i ich wpływ na organizm

Wpływ tłuszczów trans na organizm oraz zdrowie jest zdecydowanie negatywny - z tego względu należy unikać ich spożywania w ramach codziennej diety, a jeśli jest to niemożliwe - nie powinny one przekraczać 1-2% puli tłuszczów zjadanych w ciągu dnia. Przyjmowane w większej ilości, mogą wpływać na:

• zaburzenia gospodarki cholesterolowej - przyczyniają się bowiem do zwiększenia poziomu „złego cholesterolu” (frakcji LDL) oraz do obniżenia poziomu „dobrego cholesterolu” (frakcji HDL);
• zwiększenie ryzyka rozwoju miażdżycy, a co za tym idzie - chorób układu krążenia, zakrzepicy, niewydolności żylnej, nadciśnienia oraz zawału serca czy udarów;
• zaburzenie gospodarki cukrowej - nadmierne spożycie tłuszczów trans przyczynia się do zwiększenia ryzyka wystąpienia cukrzycy, insulinooporności (czyli obniżenia wrażliwości tkanek na insulinę) i innych chorób związanych z nieprawidłowym poziomem insuliny;
• niekontrolowane przybieranie na wadze - duże ilości tłuszczów trans w diecie zwiększają ryzyko nadwagi i otyłości.

Wszystkie powyższe zagrożenia sprawiają, że tłuszcze trans tak naprawdę muszą zniknąć z naszej diety na dobre - a szczególnie powinny z nich zrezygnować osoby z nadwagą i otyłością, chorujące na cukrzycę, z wykrytym zespołem metabolicznym czy cukrzycą.

Co zamiast produktów z tłuszczami trans? Poznaj zdrowe alternatywy!

W dzisiejszych czasach ograniczenie tłuszczów trans jest dość dużym wyzwaniem, choć z drugiej strony, na rynku dostępnych jest wiele różnych, zdrowych alternatyw, służących naszemu organizmowi i jego ogólnej kondycji. W jaki więc sposób pożegnać się z tłuszczami trans na dobre?

Przede wszystkim należy zwracać uwagę na składy produktów i wspomniane powyżej oznaczenia na opakowaniach towarów zawierających tłuszcze trans. Warto również zrezygnować z roślinnych miksów do smarowania, serków topionych, słodkich kremów do kanapek na rzecz samodzielnie wykonanych past kanapkowych. Oprócz tego dobrym pomysłem będzie zastąpienia masła używanego do smażenia oliwą z oliwek czy olejem słonecznikowym lub rzepakowym - te tłuszcze roślinne cechują się wysoką temperaturą dymienia, przez co w trakcie obróbki termicznej nie przekształcają się w tłuszcze trans (dotyczy to jednak kilku innych olejów roślinnych - przykładowo, lnianego czy z pestek dyni, które powinny być spożywane wyłącznie na zimno - jako dodatek do kanapek czy sałatek). Ogólnie unikanie tłuszczów trans w diecie polega na wykluczeniu wysokoprzetworzonej żywności, która jest najbogatszym źródłem tego niekorzystnego dla zdrowia składnika.

Źródła:

• Uważajmy na szkodliwe tłuszcze trans [w:] Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej (gov.pl), dostęp: 19.09.2022
• Dr n. med. D. Wnęk, Czy wszystkie kwasy tłuszczowe trans są złe? [w:] Medycyna Praktyczna, 28.09.2022
• Sobiecki, D. Śliż, Spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych a ryzyko choroby niedokrwiennej serca - zmiana paradygmatu czy metodologiczny węzeł gordyjski? [w:] Choroby Serca i Naczyń, 4/2015, tom 12
• Zdrojewicz, E. Popowicz, J. Winiarski, Wpływ składników zawartych w tłuszczach jadalnych na organizm człowieka [w:] Borgis - Medycyna Rodzinna 4/2016