Czym jest smog i dlaczego jest szkodliwy dla zdrowia?

Smog jest jednym z niezwykle poważnych problemów środowiskowych, stanowiący czynnik rozwoju wielu chorób - w tym dotyczących układu oddechowego, ale również układu krążenia. W naszym kraju, głównie z uwagi na niedostateczną liczbę rozwiązań z zakresu ekologicznej energetyki i ciepłownictwa, a także ze względu na klimat czy ukształtowanie terenu, smog pojawia się w okresie zimowym niezwykle często - jest wówczas zagrożeniem dla zdrowia każdego z nas, a szczególnie dla pacjentów cierpiących z powodu schorzeń wspomnianego już układu oddechowego oraz układu krążenia. Na szczęście istnieją sposoby na smog, które pozwalają ograniczyć jego oddziaływanie na zdrowie i samopoczucie. Jakie to sposoby? Jak powstaje smog i czym się charakteryzuje? Kto powinien szczególnie uważać na ekspozycję na pyły zawieszone w powietrzu? Dowiedz się wszystkiego, co warto wiedzieć o tym niebezpiecznym zjawisku!

Jak powstaje smog i z czego się składa?

Aby wyjaśnić, jak powstaje i czym jest smog, warto na początek rozgraniczyć dwa typy tego zjawiska - jedno z nich ma charakter fotochemiczny i bywa określane mianem smogu Los Angeles  (bo to właśnie najczęściej w tym mieście jest obserwowany). Smog fotochemiczny pojawia się głównie latem (nierzadko również w wielkich miastach w Polsce) i składa się głównie z gazów, takich jak tlenki azotu, węgla czy węglowodorów. Jest on wynikiem reakcji zachodzących pomiędzy spalinami wydzielanymi przez pojazdy oraz innymi zanieczyszczeniami, a intensywnym promieniowaniem słonecznym. Efektem smogu typu Los Angeles jest zauważalna, brunatna mgła wytwarzająca się nad miastami.

Z kolei smog pojawiający się zimą (określany również mianem smogu londyńskiego), to zjawisko powodowane i nasilane przez szereg różnych czynników. Jego głównym powodem jest sposób ogrzewania domów i budynków za pomocą kotłów i innych systemów, generujących do atmosfery zanieczyszczenia w postaci gazów i pyłów. Do zwiększenia natężenia smogu przyczynia się niska temperatura, duża wilgotność powietrza oraz ukształtowanie terenu. Smog typu londyńskiego składa się przede wszystkim ze szkodliwych dla zdrowia substancji, takich jak tlenki azotu, węgla oraz siarki, a także z sadzy oraz pyłów: PM 1, PM 2,5 i PM 10. Oznaczenia te definiują w jednostce mikrometrów średnicę ziarenek pyłu zawieszonych w powietrzu.

Wpływ smogu na zdrowie - jakie konsekwencje ma dla organizmu?

Wpływ smogu na zdrowie może mieć konsekwencje krótko- i długofalowe, choć zwykle u pacjentów zamieszkujących tereny, na których smog utrzymuje się długo i jest bardzo intensywny, doraźne jego skutki mogą przekształcać się w skutki długofalowe oraz choroby. Do krótkofalowych następstw tego zjawiska zalicza się przede wszystkim zagęszczenie śluzu zalegającego w drogach oddechowych, katar, zmniejszenie odporności i cięższy oraz dłuższy przebieg infekcji „sezonowych” (grypa, przeziębienie), a także wywoływanie ataków astmy czy objawów alergii oddechowych.

Poważne, długofalowe konsekwencje intensywnej ekspozycji na smog dotyczą przede wszystkim:

• zwiększenia ryzyka zachorowania na schorzenia płuc i układu oddechowego, a w tym na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP, która jest chorobą „zawodową” górników i innych zawodów wykonujących pracę pod ziemią), przewlekłe zapalenie oskrzeli, niewydolność płucną, nowotwory (nie tylko układu oddechowego);
• zwiększenia ryzyka zapadnięcia na choroby układu krwionośnego, takie jak miażdżyca naczyń krwionośnych, niewydolność krążeniowa, choroba wieńcowa, zawały serca i udary mózgu.
• oddziaływania na urodzenia - dowiedziono, że noworodki urodzone na obszarach, w których matki miały długotrwały kontakt ze smogiem, mają niższą masę urodzeniową oraz są bardziej narażone na zakażenie infekcjami atakującymi górne i dolne drogi oddechowe.

Oczywiście wymienione powyżej konsekwencje nie są jedynymi zagrożeniami zdrowotnymi, jakie wynikają z ekspozycji na smog. Naukowcy wciąż badają wpływ tego zjawiska na płodność u ludzi, pojawienie się problemów psychicznych, słabszy rozwój (intelektualny i fizyczny) u dzieci, a także na choroby układu nerwowego.

Jak uniknąć smogu? Poznaj najlepsze sposoby na smog!

Metody na to, jak uniknąć smogu, są różne - dla ochrony zdrowia swojego oraz swojej rodziny lub bliskich warto łączyć ich stosowanie i przestrzegać najważniejszych zasad bezpieczeństwa. Wśród nich należy wyróżnić:

• śledzenie komunikatów oraz tak zwanych „tablic smogowych”, dostępnych w wielu punktach większych miast, a także na stronach internetowych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska oraz dostosowywanie swoich aktywności na świeżym powietrzu do treści takich komunikatów. Jeśli jakość powietrza danego dnia jest zła, warto - w miarę możliwości - ograniczyć swoje przebywanie na zewnątrz (dotyczy to zwłaszcza dzieci, osób starszych czy pacjentów z chorobami przewlekłymi);
• noszenie masek antysmogowych na zewnątrz - przy ich wyborze należy przede wszystkim zwrócić uwagę na rodzaj filtrów oraz wielkość cząsteczek, do jakich są przystosowane (dobrze, gdyby wartość ta była jak najniższa). Warto pamiętać również o ich prawidłowym zakładaniu - by maska była skuteczna, musi szczelnie przylegać do twarzy.

Oczywiście należy zaznaczyć, że smog - podczas wietrzenia pomieszczeń - dostaje się również do wnętrz domów i mieszkań. Z tego względu warto pomysleć o zaopatrzeniu się w oczyszczacz powietrza, który neutralizuje szkodliwe czynniki z uwagi na filtry cząstek oraz filtry węglowe (obecne w urządzeniu w zależności od modelu).

Źródła:

1. Stanek-Misiąg, Smog, sprawa naszego życia [w:] Medycyna Praktyczna, 07.12.2018
2. Krakowiak, J. Cembrzyńska, Współczesne możliwości redukcji szkód zdrowotnych wywołanych pyłowymi zanieczyszczeniami powietrza atmosferycznego [w:] Borgis - Medycyna Rodzinna 3/2018
3. Łabij-Reduta, J. Borawski, B. Naumnik, Uwaga! SMOG! [w:] Varia Medica 1/2019
4. Polski Instytut Ekonomiczny: Smog w Polsce i jego konsekwencje - Working Paper 5/2019