Perz właściwy - właściwości i zastosowanie. Czy perz jest chwastem czy rośliną leczniczą? Wykorzystanie perzu w leczeniu i terapiach chorób dróg moczowych

Perz właściwy – składniki aktywne

Perz właściwy (łac. Elymus repens) jest byliną należącą do rodziny wiechlinowatych. Jest rozpowszechniony w Europie, Ameryce Północnej i Azji. Porasta skraje lasów, pola uprawne i zarośla. Traktowany jest jako chwast rozprzestrzeniający się na uprawach i w ogrodach. W medycynie ludowej nazywany jest korzenicą lub pernicą, a potocznie czasami jako „psia pasza”. Surowcem zielarskim wykorzystywanym w medycynie jest kłącze perzu. Posiada słodkawy smak i brak charakterystycznego zapachu. Perz kwitnie od czerwca do sierpnia. Na szczycie łodygi kwiaty perzu są zebrane w spłaszczone kłosy o długości ok. 10 cm. Owocem perzu jest ziarniak o średnicy około 8 mm. Kłącza perzu zbiera się wczesną wiosną lub późną jesienią.

Kłącze perzu jest bogate w składniki aktywne. Surowiec zawiera m.in. glukozę, fruktozę, innozylol, mannitol, flanownoidy (rutyna, hiperozyd, baikaleina), kwasy fenolowe (kwas chlorogenowy, kumarowy, wanilinowy), polisacharydy i substancje śluzowe, inulinę, kwasy organiczne i związki mineralne. Olejek eteryczny zawiera związki z grupy seskwiterpenów i monoterpenów.

Powszechnie traktowany jest jako uciążliwy chwast pól uprawnych. Jednak w medycynie jest powszechnie używany. Zastosowanie znajduje w leczeniu chorób przemiany materii, stanach zapalnych układu moczowego, a także działa powlekająco na błony śluzowe przy łagodnych nieżytach górnych dróg oddechowych.

Perz właściwy – działanie i wskazania do stosowania

W medycynie ludowej perz stosowany był jako zioło oczyszczające. Odwary z kłącza sporządzano w celu leczenia różnych chorób, w tym cukrzycy, hipercholesterolemii, reumatyzmu. Ze względu na właściwości moczopędne stosowano je przy obrzękach. Wykorzystywano także jego właściwości żółciopędne w przypadku zaburzeń trawienia. Zawarte w perzu substancje śluzowe łagodzą kaszel i nieżyt dróg oddechowych. W dawnych czasach, w wielu rejonach Polski dotkniętych problemami głodu (głównie w województwie podkarpackim i małopolskim) perz właściwy był dodatkowym źródłem pożywienia. Jego wysuszone i zmielone kłącza służyły jako alternatywa dla mąki. Stosowano ją do wypieku chleba, a także zagęszczania zup.

W aptekach dostępne są różne leki i suplementy diety, w których składzie jest kłącze perzu właściwego. Największe zastosowanie znajduje w leczeniu schorzeń dróg moczowych. Odwar z perzu zalecany jest przy łagodnych stanach zapalnych dróg moczowych. Jest jednym ze składników specjalnych preparatów na zakażenia i stany zapalne dróg moczowych, a także w celu redukcji tzw. piasku nerkowego, czyli łagodnej postaci kamicy nerkowej z drobnymi złogami. Figuruje na liście wielu preparatów i mieszanek ziołowych stosowanych w celu wspomagania prawidłowej pracy nerek, także o działaniu oczyszczającym i zwiększającym eliminację wody z organizmu. Wspomaga pracę wątroby. Ze względu na zawartość substancji śluzowych ma łagodne właściwości przeczyszczające.

Podsumowując, perz właściwy wykorzystywany jest ze względu na następujące właściwości prozdrowotne:

• moczopędne
• przeciwzapalne
• powlekające
• bakteriostatyczne
• zwiększające perystaltykę jelit (prokinetyczne)
• obniżające stężenie cholesterolu we krwi
• hipoglikemizujące
• przeciwobrzękowe

Perz właściwy jest rośliną, której składniki hamują rozwój bakterii i grzybów oraz działają przeciwzapalnie. Właściwości te wykorzystywane są w leczeniu stanów zapalnych i zakażeń cewki moczowej, układu moczowego, a także pęcherza nadreaktywnego. Dodatkowo, według badań, ekstrakt z perzu właściwego zmniejszają zdolność przylegania bakterii E. Coli do komórek nabłonka pęcherza moczowego. Ponadto perz właściwy stosowany jest w stanach zapalnych prostaty i łagodnym przeroście gruczołu krokowego. Odwar z perzu przyczynia się do obniżenia zbyt wysokiego poziomy trójglicerydów i cholesterolu we krwi. Posiada działanie hipoglikemizujące, czyli zmniejsza stężenie glukozy we krwi, co docenią diabetycy. Dodatkowo, substancje śluzowe znajdujące się w odwarze z perzy właściwego wykazują działanie powlekające na błony śluzowe. Zawartość mannitolu oraz polisacharydów korzystnie wpływa na perystaltykę jelit, co może być stosowane w przypadku zaparć.

Dawkowanie i stosowanie preparatów zawierających perz

Kłącze perzu najczęściej stosowane jest w postaci naparu lub odwaru. W celu przygotowania naparu około 3g surowca zalewa się 100 ml wrzącej wody i parzy 15 minut pod przykryciem. Aby przygotować odwar, zalewa się kłącze wodą i gotuje na małym ogniu kilka minut, następnie przecedza.

Specjalna lecznicza pasta do sporządzania płynu doustnego powinna być stosowana według instrukcji na opakowaniu. Zazwyczaj 3-4 razy dziennie rozpuszcza się kilka gramów pasty w ½ szklanki ciepłej wody.

Przeciwwskazania do stosowania kłącza perzu

Nie zaleca się stosowania preparatów z perzu u kobiet ciężarnych i karmiących ze względu na brak odpowiednich badań. Ze względu na działanie moczopędne, nie powinien być stosowany w przypadku niedrożności dróg moczowych, niewydolności serca lub nerek, a także przy zbyt niskim stężeniu potasu we krwi.

Perz w kosmetykach

Kłącze perzu zawiera rozpuszczalne sole krzemu, glinu i potasu. Bogate jest w witaminy z grupy B. Stosowany jest w kremach o działaniu regenerującym, nawilżającym i ujędrniającym. Często używany jest w celu wzmocnienia włosów.

Przypisy

1. Al-Snafi, A. E. (2015). Chemical constituents and pharmacological importance of Agropyron repens–A review. Research Journal of Pharmacology and Toxicology, 1(2), 37-41.

2. Beydokthi, S. S., Sendker, J., Brandt, S., & Hensel, A. (2017). Traditionally used medicinal plants against uncomplicated urinary tract infections: Hexadecyl coumaric acid ester from the rhizomes of Agropyron repens (L.) P. Beauv. with antiadhesive activity against uropathogenic E. Coli. Fitoterapia, 117, 22-27.

3. Bortolami, M., Di Matteo, P., Rocco, D., Feroci, M., & Petrucci, R. (2022). Metabolic profile of Agropyron repens (L.) P. Beauv. rhizome herbal tea by HPLC-PDA-ESI-MS/MS analysis. Molecules, 27(15), 4962.