Oksymetazolina - wskazania do stosowania, działanie, skutki uboczne stosowania oksymetazoliny

Oksymetazolina - mechanizm działania

Oksymetazolina jest lekiem z grupy sympatykomimetyków. Powoduje zwężenie naczyń krwionośnych błony śluzowej nosa i zmniejszenie ich przekrwienia, a także złagodzenie obrzęku błon śluzowych nosa. Po podaniu preparatu zmniejsza się przekrwienie błony śluzowej nosa, hamując nadmierne wydzielanie (zmniejsza katar) i ułatwiając oddychanie przez nos. Przekłada się to dodatkowo na otwarcie i rozszerzenie przewodów wyprowadzających z zatok przynosowych i oczyszczenie trąbki słuchowej. Dzięki ułatwieniu odprowadzenia wydzieliny szybciej przebiega leczenie infekcji bakteryjnych w tym obszarze. Oksymetazolina jest substancją przeznaczoną do podania donosowego. Działa miejscowo. Oznacza to, że zwęża naczynia tylko błony śluzowej nosa, a nie w całym organizmie. Działanie leku obserwuje się już po kilku minutach od podania i otrzymuje się do 12 godzin.

Wskazania do stosowania oksymetazoliny

Oksymetazolina to substancja stosowana w przypadku różnego rodzaju zapalenia błony śluzowej nosa, a tym łagodne alergiczne oraz w okresie przeziębienia lub grypy. Używana jest zwłaszcza, gdy katar znacznie przeszkadza w oddychaniu. Krople o wyższym stężeniu leku (0,025%, 0,05%) przeznaczone są dla osób z ostrym nieżytem nosa o różnym podłożu np. alergicznym czy naczynioruchowym, ale także w przebiegu zapalenia zatok przynosowych. Stosowane są także przy zapaleniu ucha środkowego oraz przy zapaleniu trąbki słuchowej Eustachiusza, ostre zapalenie nosa i gardła przy przeziębieniu.

Oksymetazolina - przeciwwskazania do stosowania

Wśród głównych przeciwwskazań do stosowania oksymetazoliny jest nadwrażliwość na którykolwiek składnik leku oraz wysychające zapalenie błony śluzowej nosa. W niektórych przypadkach przez rozpoczęciem stosowania leku należy wraz z lekarzem prowadzącym dokładnie rozważyć potencjalne ryzyka i korzyści. Dotyczy to kobiet w ciąży, osób przyjmujących leki, które mogą podwyższać ciśnienie (np. Inhibitory MAO), a także ze zwiększonym ciśnieniem śródgałkowym, ciężką jaskrą, guzem chromochłonnym, poważnymi chorobami układu krążenia (nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa serca) czy zaburzeniami metabolicznymi (cukrzyca, nadczynność tarczycy).

Warto wspomnieć, że nie zaleca się przewlekłego stosowania oksymetazoliny. Przy długotrwałym użytkowaniu organizm „przyzwyczaja się” i dochodzi do stopniowego zmniejszania skuteczności leku, przez co większość osób, by zachować jego działanie zwiększa dawki lub częściej podaje lek. Stałe stosowanie preparatu może spowodować tzw. efekt odbicia, czyli reaktywne przekrwienie błony śluzowej nosa powodujące obrzęk utrudniający oddychanie. Chroniczne używanie prowadzić może także do rozwoju polekowego zapalenie błony śluzowej nosa, suchego zapalenia błony śluzowej nosa lub zaniku błony śluzowej.

Oksymetazolina - działania niepożądane

Oksymetazolina jak każdy lek może powodować działania niepożądane. Wśród najczęściej występujących skutków ubocznych wymienić można suchość i podrażnienie błony śluzowej nosa, kichanie i uczucie pieczenia w nosie. Niezbyt często notuje się przyspieszoną czynność serca, kołatanie serca, zwiększenie ciśnienia tętniczego po miejscowym, donosowym podaniu leku. Mogą pojawić się również objawy takie jak zmęczenie, bezsenność, niepokój, bóle głowy, ale jest to rzadkie. W niektórych przypadkach wystąpić może przekrwienie reaktywne – po ustaniu działania leku silne uczucie zatkania nosa. Stosując przewlekle oksymetazolinę, w szczególności w wysokich dawkach, może pojawić się polekowy stan zapalny błony śluzowej nosa. Czasami może rozwinąć się już po tygodniu stosowania leku i jeśli terapia nie zostanie przerwana doprowadzić do trwałego uszkodzenia błony śluzowej nosa oraz jej wysychającego zapalenia. Stosując oksymetazolinę długotrwale może rozwinąć się tachyfilaksja – szybka utrata wrażliwości na lek w przypadku jego częstego podawania bez odpowiednich przerw. Ponadto jeśli oksymetazolina przyjmowana jest w dużych dawkach lub przez dłuższy czas nie można wykluczyć wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn.

Oksymetazolina - interakcje z lekami

Oksymetazolina jest lekiem o działaniu miejscowym i raczej nie wchodzi w interakcje z lekami ogólnoustrojowymi, jeśli stosowana jest w zalecanych dawkach. Jeśli poda się ją doustnie lub przedawkuje to przy równoległym stosowaniu inhibitorów MAO lub trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych (TLPD) może spowodować podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi. Na ogół u pacjentów przyjmujących TLPD lub inhibitory MAO odradza się stosowanie oksymetazoliny.

Oksymetazolina - jak dawkować?

Oksymetazolina jest lekiem w postaci kropli lub aerozolu do podania donosowego. Zalecane dawkowanie zależne jest od stężenia leku w preparacie oraz wieku. Zazwyczaj roztwór oksymetazoliny 0,01% dawkuje się w następującym schemacie:

• Niemowlęta do 4. tyg. życia: 1 kropla do każdego otworu nosowego 2-3 razy na dobę.
• Niemowlęta od 5. tyg. życia do ukończenia 1. rż. 1-2 krople do każdego otworu nosowego 2-3 razy na dobę.

Z kolei roztwór oksymetazoliny 0,025% zazwyczaj dawkuje się w następującym schemacie:

• Dzieci od 1 do 6 lat: 1-2 krople do każdego otworu nosowego 2-3 razy na dobę.
• Osoby dorosłe: 1-2 krople do każdego otworu nosowego 2-3 razy na dobę.

Bez zalecenia lekarza preparat można stosować jedynie przez krótki okres (3-5 dni, nie dłużej niż 7 dni). Należy unikać dłuższego podawania niż zalecane oraz przedawkowania, szczególnie u dzieci.

Preparaty z oksymetazoliną

W aptekach preparaty z chlorowodorkiem oksymetazoliny są dostępne w postaci :

• kropli do nosa
• aerozolu do nosa
• żelu do nosa

Poza postacią produkty różnią się stężeniem substancji czynnej. W zależności od siły działania wyróżnić można produkty lecznicze przeznaczone tylko dla osób dorosłych oraz takie bezpieczne również dla dzieci.

Ksylometazolina i oksymetazolina - czym się różnią?

Oksymetazolina i ksylometazolina to substancje czynne o podobnym działaniu obkurczającym naczynia krwionośne. Obie zmniejszają wysięk z nosa, przekrwienie błony śluzowej oraz obrzęk. Różnią się natomiast minimalnym wiekiem stosowania. W aptekach dostępne są specjalne produkty dla dzieci z oksymetazoliną dopuszczone do użytkowania już od 3 miesiąca życia, natomiast w przypadku ksylometazoliny wiek minimalne to 2 lata. W preparatach standardowe stężenie ksylometazoliny jest 2 razy większe niż oksymetazoliny. Obie substancje czynne mają podobne zastosowanie oraz skutki uboczne stosowania.

Przykładowe nazwy handlowe preparatów z oksymetazoliną: Acatar control, Nasivin classic, Nasivin baby, Nasivin kids, Oxalin baby /junior, Vicks sinex aloes i eukaliptus, Afrin ND, Nosox classic

Przykładowe nazwy handlowe preparatów z ksylometazoliną: Nasic, Otrivin, Sudafed xylospray, Xylodex, Xylogel, Xylometazolin WZF.

Przypisy

1. Baza leków www.pharmindex.pl ; dostęp 1.04.2024 
2. Eskiizmir, G., Hirçin, Z., Özyurt, B., & Ünlü, H. (2011). A comparative analysis of the decongestive effect of oxymetazoline and xylometazoline in healthy subjects. European journal of clinical pharmacology, 67, 19-23. 
3. Grebeniuk, D., Hrytsun, Y., & Nikulchenko, O. (2023). Pharmacokinetics and Pharmacodynamics of Topical Decongestants Xylometazoline and Oxymetazoline: A Literature Review. Journal of Complementary and Alternative Medical Research, 24(3), 26-34.