Fentanyl – czym jest? Działanie, wskazania, uzależnienie od fentanylu. Najniebezpieczniejszy narkotyk świata!

Zastosowania fentanylu - czym jest ten lek?

Fentanyl to opioidowy lek przeciwbólowy. Został wprowadzony na rynek w latach 60 XX wieku. Stosowany jest wspomagająco w leczeniu ostrego i przewlekłego bólu. Ten lek narkotyczny jest 100 razy silniejszy od morfiny! Dobrze rozpuszcza się w tłuszczach i łatwo przenika do mózgu. W lecznictwie stosowany jest fentanyl lub cytrynian fentanylu. Lek ten występuje w postaci produktów takich jak:

• system transdermalny (plaser do przyklejania na skórę)
• roztwór do wstrzykiwań
• tabletki doustne (podjęzykowe)
• roztwór do infuzji
• aerozol do nosa

Na ogół stosowany jest do leczenia krótkotrwałych zaostrzeń bólu u pacjentów onkologicznych przy braku skuteczności łagodniejszych opioidów. Częste jest stosowanie fentanylu w systemie transdermalnym u pacjentów z bólem przewlekłym.

Wskazania do stosowania fentanylu

Fentanyl ma różne zastosowania kliniczne, w zależności od postaci leku. Stosowany jest w anestezjologii oraz w terapii bólu. Roztwór do wstrzykiwań używa się w anestezjologii przed lub w trakcie znieczulenia ogólnego. Jako lek przeciwbólowy czasami podawany jest po zabiegach operacyjnych czy w łagodzeniu bólu przy zawale serca. Tabletki podjęzykowe podawane są w leczeniu bólów przebijających (nagłe, intensywne bóle) u pacjentów z nowotworami, przewlekle leczonych innymi opioidami. Przepisywanie fentanylu w postaci systemu transdermalnego (plaster) jest skierowane do pacjentów z silnym bólem przewlekłym (poddawanych terapii opioidowej).

Dawkowanie fentanylu

Dawka leku powinna być ustalona przez lekarza posiadającego doświadczenie w leczeniu bólu przy pomocy opioidów. Dawka zależy od ogólnego stanu pacjenta, zaawansowania choroby, objawów, wieku pacjenta oraz jego masy ciała.

Po naklejeniu plastra stężenie fentanylu w osoczu stopniowo wzrasta przez 12-24 godziny, po czym utrzymuje się na stabilnym poziomie, zapewniając ciągłe podawanie leku przez 72 godziny. Po odklejeniu plastra stężenie zaczyna stopniowo spadać, osiągając 50% wartości wyjściowej po około 17 godzinach. Plaser powinno się przykleić na suchą, czystą, nieuszkodzoną skórę w płaskim miejscu (ramiona, plecy). Podanie dożylne możliwe jest jedynie w placówkach szpitalnych. System transdermalny należy zmieniać co 72 godziny. Przykładowo przy tempie podawania 50 µg fentanylu /h, w jednym plastrze będzie około 8,25 mg fentanylu.

Należy pamiętać, że fentanyl jest lekiem narkotycznym powodującym silne uzależnienie i powinien być podawany jedynie doraźnie i w uzasadnionych przypadkach. Długotrwałe przyjmowanie fentanylu powoduje rozwój tolerancji, uzależnienie psychiczne oraz fizyczne. dodatkowo może prowadzić do zjawiska hiperalgezji, czyli paradoksalnej, nadmiernej wrażliwości na ból. Ponadto negatywnie wpływa na sprawność psychomotoryczną. Będąc pod wpływem leku nie wolno prowadzić pojazdów.

Fentanyl należy przechowywać poza zasięgiem dzieci. Nawet najmniejsza dawka może spowodować zgon dziecka, które nigdy nie przyjmowało opioidów!

Fentanyl - przeciwwskazania do stosowania

Nie należy stosować fentanylu u kobiet w ciąży, karmiących, osób z nadwrażliwością na substancję czynną, depresją oddechową, ciężkim POCHP. Należy zachować szczególną ostrożność u pacjentów z chorobami kardiologicznymi, arytmią, niedociśnieniem. Nie zaleca się stosowania leku w trakcie kuracji inhibitorami podjednostki CYP3A4 cytochromu p450 ze względu na nasilenie działań niepożądanych.

Fentanyl nie powinien być stosowany jako pierwszy lek opioidowy ze względu na duże ryzyko wystąpienia zaburzeń oddychania. Wcześniej powinno się stosować długotrwałe leczenie innymi opioidami. Przy długim leczeniu fentanylem dochodzi do rozwoju uzależnienia. Łatwiej się ono rozwija u osób nadużywających alkoholu lub posiadających skłonności do innych używek.

Fentanyl - interakcje z lekami

Fentanyl wchodzi w interakcje z wieloma grupami leków. Nasila działanie leków uspokajających, szczególnie benzodiazepin, zwiększając ryzyko zaburzeń oddechowych, śpiączki i zgonu. Jednoczesne stosowanie fentanylu z inhibitorami MAO i SSRI może spowodować wystąpienie zespołu serotoninowego. Zwiększa ryzyko działań niepożądanych wielu leków m.in. makrolidów, SSRI, blokerów kanału wapniowego, inhibitorów proteazy HIV, przeciwgrzybiczych pochodnych triazolu. Wchodzi w interakcje z licznymi lekami, dlatego należy dokładnie przeczytać ulotkę przed jego zastosowaniem. W trakcie terapii należy unikać spożywania soku grejfrutowego. Ze względu na ryzyko zapaści oddechowej leków zawierających fentanyl nie wolno łączyć z alkoholem. Z powodu licznych interakcji fentanylu z lekami należy dokładnie przeczytać ulotkę przed jego zastosowaniem.

Fentanyl - działania niepożądane

Istnieje cała lista działań niepożądanych fentanylu. U każdego pacjenta mogą się one nieco różnić. Wśród tych najczęściej występujących wymienić można zawroty głowy, nudności, zaparcia, senność, wymioty, zaburzenia równowagi, bóle głowy, nadmierną potliwość, bóle brzucha, zaburzenia myślenia i niedociśnienie tętnicze. Ponadto może wystąpić suchość błon śluzowych, omamy, zaburzenia świadomości, osłabienie, drgawki i wiele innych. Gdy wystąpią niepokojące objawy należy przerwać stosowanie fentanylu i skonsultować się z lekarzem.

Fentanyl a karmienie piersią

Fentanyl przenika do mleka matki. Przechodzi także przez łożysko. Z tego powodu kobiety ciężarna oraz w okresie karmienia piersią nie powinny stosować tego leku.

Epidemia opioidowa w USA

Epidemia opioidowa w Stanach Zjednoczonych jest narastającym problemem zdrowotnym i społecznym, który od wielu lat wywołuje głęboki kryzys. Związana jest z nadużywaniem opioidów zarówno recepturowych, jak i narkotyków ulicznych, takich jak heroina i fentanyl. Epidemia ta wybuchła na początku XXI wieku i od tego czasu stała się jednym z najpoważniejszych wyzwań w obszarze zdrowia publicznego w USA. Przyczynami tej epidemii są liczne czynniki, w tym nadmierne przepisywanie przez lekarzy recept na silne opioidy, a także rosnąca dostępność i używanie narkotyków ulicznych. Wielu pacjentów, którzy pierwotnie otrzymywali opioidy jako element terapii bólu, szybko rozwijało uzależnienie od tych substancji, co prowadziło do licznych tragedii związanych z przedawkowaniem i wzrostem śmiertelności. Epidemia opioidowa ma poważne skutki społeczne, w tym rozpad rodzin, wzrost przestępczości związanej z narkotykami, obciążenie systemów opieki zdrowotnej oraz wysoką liczbę zgonów z powodu przedawkowania.

Fentanyl - wpływ na mózg

Jak fentanyl wpływa na mózg? Podobnie jak heroina i inne opioidy fentanyl działa poprzez wiązanie się z receptorami opioidowymi w organizmie, które znajdują się w obszarach mózgu kontrolujących ból i emocje. Po wielokrotnym stosowaniu opioidów, mózg dostosowuje się do obecności leku, zmniejszając swoją wrażliwość i sprawiając, że trudno odczuwać przyjemność z czegokolwiek poza narkotykiem. Uzależnienie powoduje ciągłe dążenie do przyjęcia kolejnej dawki, co sprawia, że życie toczy się wokół narkotyku. Fentanyl powoduje:

• skrajne uczucie szczęścia
• senność
• nudności
• dezorientację
• zaparcia
• sedację
• problemy z oddychaniem
• utratę przytomności

Czy łatwo przedawkować fentanyl?

Fentanyl jest łatwo przedawkować. To lek o bardzo silnym działaniu przeciwbólowym. Jak każdy narkotyk może prowadzić do szeregu groźnych i potencjalnie śmiertelnych skutków. Przyjęcie zbyt dużej dawki fentanylu często prowadzi do śmierci. W wyniku zbyt wysokiego stężenia fentanylu w surowicy mogą wystąpić:

• utrata przytomności
• drgawki
• omdlenia
• nadmierna senność
• nudności i wymioty
• znaczne spowolnienie lub zatrzymanie oddychania
• hipoksja - niedotlenienie mózgu i innych narządów
• śpiączka
• zatrzymanie akcji serca
• zgon

Co zrobić w razie przedawkowania fentanylu?

Przedawkowanie fentanylu jest stanem, który wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. W razie podejrzenia przedawkowania lub wystąpienia objawów, które sugerują taki stan, należy wezwać pogotowie ratunkowe.

Wielu dilerów narkotyków miesza tańszy fentanyl z innymi substancjami, takimi jak heroina, kokaina, MDMA i metamfetamina, co często sprawia, że trudno jest ustalić, który narkotyk jest przyczyną przedawkowania. Nalokson to lek, który może leczyć przedawkowanie fentanylu, pod warunkiem, że zostanie on podany natychmiast. Działa szybko, wiążąc się z receptorami opioidowymi i blokując działanie opioidów. Jednak fentanyl jest silniejszy od innych opioidów, takich jak morfina, przez co może wymagać wielokrotnych dawek naloksonu.

Uzależnienie od fentanylu

Fentanyl jest szybko wchłaniany w organizmie. Łatwo powoduje uzależnienie psychiczne i fizyczne Osoby, które przestają go stosować, mogą doświadczyć silnych objawów z odstawienia, które zaczynają się już kilka godzin po ostatnim spożyciu leku. Objawy te mogą obejmować:

• biegunka
• wymioty
• ból mięśni i kości
• problemy ze snem
• dreszcze
• niekontrolowane ruchy nóg
• silne uczucie pragnienia

Pamiętaj! Fentanyl to bardzo niebezpieczny lek, i jeszcze groźniejszy narkotyk, nigdy nie stosuj fentanylu w celach narkotycznych.

Przypisy

1. Kelly, Eamonn, et al. "The anomalous pharmacology of fentanyl." British journal of pharmacology 7 (2023): 797-812.
2. Garnock-Jones KP. Fentanyl Buccal Soluble Film: A Review in Breakthrough Cancer Pain. Clin Drug Investig. 2016;36(5):413-419
3. Han, Ying, et al. "The rising crisis of illicit fentanyl use, overdose, and potential therapeutic strategies." Translational psychiatry 1 (2019): 282.
4. Jannetto, Paul J., et al. "The fentanyl epidemic and evolution of fentanyl analogs in the United States and the European Union." Clinical chemistry 2 (2019): 242-253.