Drenaż limfatyczny/ Masaż limfatyczny - czym jest? Jak go zrobić? Co potrzebne do drenażu limfatycznego?

Jaka jest rola układu limfatycznego?

Limfa (chłonka) jest to płyn o żółtawym zabarwieniu powstający jako przesącz osocza. Transportowana jest dzięki układowi chłonnemu. W skład układu chłonnego wchodzą naczynia limfatyczne, powstałe z siateczkowatej tkanki zawierającej limfocyty. W szczególności wyróżnia się węzły chłonne, odpowiadają za filtrację, oczyszczanie limfy oraz produkcję komórek odpornościowych. Mają kształt pęcherza i występują między innymi w okolicy pach czy szyi. Do układu limfatycznego zaliczane są również migdałki, śledziona oraz naczynia chłonne o różnej wielkości. Główną i najważniejszą rolą układu limfatycznego jest pochłanianie i drenaż płynu międzykomórkowego, walka z drobnoustrojami oraz udział w procesach odpornościowych.

Obrzęk limfatyczny – przyczyny

Obrzęk powstaje wskutek zastoju przepływu płynów ustrojowych. Może dojść do spowolnienia lub całkowitego zatrzymania przepływu limfy. Dochodzi wtedy do przesączenia się chłonki do tkanek. W organizmie wraz z wodą zatrzymują się białka oraz szkodliwe metabolity. Doprowadza to do stanu zapalnego i negatywnie wpływa na samopoczucie. Obrzęk może występować na całym ciele, lecz najczęściej pokazuje się na kończynach dolnych.

Do przyczyn obrzęków limfatycznych zalicza się:

• Częste i wielogodzinne przebywanie w pozycji stojącej lub siedzącej
• Brak ruchu
• Przeciążenie
• Zmęczenie
• Niewydolność krążenia
• przewlekłe nawracające choroby zapalne
• ostre zapalenie naczyń limfatycznych
• leczenie operacyjne lub radioterapia nowotworów
• operacje naczyniowe
• Zaburzenia gospodarki hormonalnej
• Stany pourazowe
• Stan po mastektomii

Obrzęk limfatyczny kończyn dolnych – najczęstszy problem

Obrzęk najczęściej pojawia się w okolicy kostek i stóp. Ze względu na długą drogę jaką musi pokonać krew i limfa z kończyn dolnych w kierunku serca odpływ może być utrudniony i dochodzi do zastoju. Płyny ustrojowe muszą również pokonywać siłę grawitacji w przypadku przebywania w pozycji stojącej lub siedzącej.

Drenaż limfatyczny – na czym polega ?

Manualny drenaż limfatyczny to zabieg, który ma na celu usprawnienie odpływu chłonki. Stosowany jest szereg chwytów i technik terapeutycznych, które wykonywane są z odpowiednią siłą i częstotliwością. Zastosowanie bodźca mechanicznego takiego jak np. odpowiedni nacisk rąk, przyczynia się do odprowadzenia nadmiaru zgromadzonego płynu ustrojowego i poprawienia cyrkulacji. Ruchy wykonywane podczas masażu są prowadzone od części proksymalnych do dystalnych - w przypadku drenażu limfatycznego nóg zaczynamy od uda w kierunku stopy.

Masaż limfatyczny – wskazania do zabiegu

Wskazania do zastosowania masażu limfatycznego obejmują:

• Zastoje i obrzęki limfatyczne
• Obrzęki po mastektomii
• Obrzęki po zabiegach operacyjnych oraz powstałe w wyniku urazów
• Cellulit
• Cukrzyca
• Niektóre choroby metaboliczne
• Pomocniczo w procesie odchudzania

Drenaż limfatyczny jest również wskazany w przypadku chorób zwyrodnieniowych stawów i zmian troficznych powłok skórnych.

Przeciwwskazania do drenażu limfatycznego

Nie u każdego zabieg powinien być wykonywany. Wśród przeciwwskazań do zastosowania drenażu limfatycznego wymienić można:

• Ostre choroby wirusowe i bakteryjne
• Gorączkę
• Przerwanie ciągłości skóry w miejscu planowanego zabiegu
• Zakrzepicę
• Zaawansowaną miażdżycę
• Trwający proces nowotworowy

Warto zaznaczyć, że ciąża nie jest przeciwwskazaniem do przeprowadzenia zabiegu. Należy jednak zachować szczególną uwagę w trakcie jego wykonywania.

Drenaż limfatyczny – rodzaje 

Lokalizacja układu chłonnego sprawia że obrzęki mogą pojawić się w różnych częściach ciała. Wyróżniamy następujące rodzaje drenaży:

• Masaż limfatyczny nóg - masaż kończyn dolnych jest wykonywany najczęściej u osób, których praca wymaga długotrwałego stania i obarczone są ryzykiem zastojów.
• Masaż limfatyczny brzucha - najczęściej wykonywany w przypadku obrzęków pooperacyjnych. Wykorzystywany również przez osoby odchudzające się. Zabiegi w okolicy brzucha przyczyniają się do regulacji procesów trawiennych.
• Drenaż limfatyczny twarzy - stosowany przy terapii po zabiegach medycyny estetycznej, pooperacyjnych obrzęków twarzy oraz ekstrakcji zębów.
• Masaż limfatyczny kończyny górnej - najczęściej wykorzystywany u kobiet po mastektomii. Drenaż z zastosowaniem bandaży, pielęgnacjia skóry i ćwiczenia są elementem profilaktyki przeciwobrzękowej, a zabieg w takim zestawieniu określany jest jako Kompleksowa Fizyczna Terapia Udrażniająca.

Wyróżniamy również drenaż limfatyczny mechaniczny, w którym wykorzystywane są takie urządzenia jak komorowy aparat do masażu uciskowego. Potocznie zwany BOA, może być wykorzystywany zarówno w obrębie kończyn górnych jak i dolnych. Istnieją dwa sposoby wykonywania masażu limfatycznego. Manualnie przez odpowiednio wykwalifikowaną osobę oraz przy pomocy specjalnego urządzenia do drenażu limfatycznego.

Ręczny masaż limfatyczny wykonywany jest przez wykwalifikowanego masażystę, znającego techniki i anatomię układu limfatycznego. Wykorzystywane są techniki głaskania, ugniatania i rozcierania, wykonując przy tym powolne, delikatne ruchy. Udrażniane są w ten sposób węzły chłonne, przyczynia się do przepychania chłonki i poprawia jej odpływ.

Mechaniczny masaż limfatyczny można wykonać samodzielnie. Wykorzystywane jest do tego urządzenia do pneumatycznej kompresji przerywanej, dlatego nazywa się go masażem pneumatycznym bądź skompresowanym. System do masażu kompresyjnego należy do łatwych w obsłudze i jest całkowicie bezpieczny.

Zabieg drenażu limfatycznego - efekty

Drenaż limfatyczny przyspiesza transfer tłuszczu i metabolizm. Pozwala usunąć nadmiar wody z organizmu i zredukować obrzęki. Usprawnia krążenie limfy. Znosi wrażenie ciężkich nóg. Masaż limfatyczny również wpływa na samopoczucie, ujędrnia ciało, zmniejsza cellulit, wspomaga pracę układu odpornościowego oraz przyspiesza regenerację organizmu. Doskonale sprawdza się u sportowców i osób aktywnych fizycznie.

Przypisy:

1. Shim J. M., Kim S. J., Effects of manual lymph drainage of the neck on EEG in subjects with psychological stress, „J Phys Ther Sci” 2014, nr 26, s. 127–129.
2. Prochowicz, Zygmunt. Podstawy masażu leczniczego. Red. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2003,
3. Williams, Anne. "Manual lymphatic drainage: exploring the history and evidence base." British Journal of Community NursingSup3 (2010): S18-S24.
4. Korosec, Barbara J. "Manual lymphatic drainage therapy." Home Health Care Management & Practice6 (2004): 499-511.
5. Thompson, Belinda, et al. "Manual lymphatic drainage treatment for lymphedema: a systematic review of the literature." Journal of Cancer Survivorship2 (2021): 244-258.