Czerniak skóry - objawy i diagnostyka nowotworów skóry, leczenie czerniaka.

Czerniak jest nowotworem złośliwym skóry o bardzo zróżnicowanej morfologii. Do czynników jego rozwoju zalicza się m.in oparzenia słoneczne w dzieciństwie oraz dużą liczbę znamion barwnikowych. Jak wygląda diagnostyka i leczenie czerniaka?

Czym jest czerniak?

Czerniak jest nowotworem złośliwym skóry wywodzącym się z melanocytów. Rocznie, w Polsce diagnozuje się około 2400 przypadków, a wskaźnik ten ciągle rośnie. Najczęstszą postacią jest czerniak skóry. Wyróżnia się jego cztery podstawowe typy: szerzący się powierzchownie, guzkowy, wywodzący się z plamy soczewicowatej oraz umiejscowiony na kończynach. Inne formy obejmują czerniaki gałki ocznej, na błonach śluzowych oraz z nieznanego ogniska pierwotnego. Rokowanie zależy od stopnia zaawansowania klinicznego. W stopniu I odsetek 5-letniego przeżycia wynosi aż 95%, natomiast w stopniu III już 60%, a w IV tylko 20% pacjentów przeżywa 5 lat.

Przyczyny czerniaka

W około 10% przypadków obserwuje się występowanie rodzinne. Obserwowane są mutacje w chromosomach 1,6,7,9 oraz 10. Największym czynnikiem środowiskowym, zwiększającym ryzyko rozwoju czerniaka jest promieniowanie UV. Z tego powodu, niezmiernie istotne jest stosowanie kremów z filtrem UV przez cały rok, w szczególności latem. Według badań, powstawanie oparzeń słonecznych szczególnie w dzieciństwie zwiększa szanse zachorowania na ten nowotwór. Promieniowanie ultrafioletowe jest najważniejszym etiologicznym czynnikiem zewnętrznym, odpowiedzialnym za rozwój nowotworów skóry.

Czynniki ryzyka zachorowania na czerniaka:

• czerniak w rodzinie
• oparzenia słoneczne w dzieciństwie
• bardzo duża liczba znamion barwnikowych (ponad 50)
• jasna karnacja
• znamiona dysplastyczne
• znamiona wrodzone
• immunosupresja
• zachorowanie w przeszłości

Objawy czerniaka

Nowotwór ten może powstawać na bazie już istniejących zmian barwnikowych, jak i tworzyć się de novo. Do jego charakterystycznych objawów zalicza się zmiany skórne, które:

• zmieniają kształt
• rosną asymetrycznie
• mają obwódkę
• mają nieregularne lub niewyraźne brzegi
• mają kolor czarny, ciemnobrązowy lub niebieski
• zwiększają się, przekraczając 6mm średnicy
• zmiana zabarwienia i brzegów pieprzyka

Może towarzyszyć im:

• owrzodzenie
• zaczerwienienie
• świąd
• krwawienie

Diagnostyka nowotworów skóry

Wczesne choroby w jej wczesnym stadium, zwiększa szanse na wyleczenie. Poza obserwowaniem znamion, warto okresowo wykonać dermatoskopię. Czym jest dermatoskopia? Badanie to polega na oglądaniu zmian skórnych z powiększeniem oraz dodatkowym podświetleniem zmian, co pozwala na uwidocznienie głębszych struktur. Badanie to jest nieinwazyjne oraz bezbolesne. Pozwala ono odróżnić zmianę łagodną od złośliwej. Osoby, które posiadają dużą ilość znamion i wszystkie inne znajdujące się w grupie podwyższonego ryzyka powinny wykonywać takie badanie przynajmniej raz w roku, a najlepiej co 3-6 miesięcy. Dokładne obejrzenie zmiany w 90% pozwala ustalić rozpoznanie kliniczne. Potwierdza się je badaniem cytologicznym lub histopatologicznym. Dodatkowo wykonuje się badania obrazowe, w celu zlokalizowania lub wykluczenia obecności przerzutów.

Leczenie czerniaka

Zmiany należy wyciąć chirurgicznie z marginesem skóry zdrowej, zależnie od rozległości, stopnia zaawansowania i głębokości naciekania nowotworu. W niektórych przypadkach konieczna może ukazać się leczenie uzupełniające jak chemioterapia czy radioterapia, jeśli występują przerzuty do innych miejsc na skórze oraz węzłów chłonnych i istnieje wysokie ryzyko nawrotu choroby. Rewolucję w leczeniu czerniaka stanowiło wprowadzenie leczenia immunologicznego. W immunoterapii stosowane są leki takie jak ipilimumab, niwolumab, pembrolizumab. Po usunięciu zmiany przez pierwsze 2 lata należy wykonywać badania kontrolne co 2-3 miesiące (gdy węzły chłonne nie zostały usunięte - co miesiąc). Po upływie dwóch lat, badania kontrolne przeprowadza się co 3-6 miesięcy, a po 5 latach co 6-12 miesięcy.

Profilaktyka czerniaka

Jak można chronić się przed czerniakiem? Podstawę profilaktyki stanowi stosowanie kremów z filtrem UVA i UVB przez cały rok oraz unikanie nadmiernej ekspozycji na słońce w okresie letnim, szczególnie w godzinach najsilniejszego promieniowania - od 10 do 15. Przy wychodzeniu na słońce skóra powinna być dodatkowo chroniona ubraniem i nakryciem głowy. Nie powinno się korzystać z solarium. Wskazane są również okresowe kontrole dermatoskopowe zmian barwnikowych.

Przypisy:

1. W gabinecie lekarza specjalisty. Onkologia. Czerniak. Red. Rutkowski, Piotr . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2019
2. Woźniak, Leszek; Zieliński, Krzysztof W.; Kaszuba, Andrzej. Atlas patologii złośliwych nowotworów skóry. Red. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2014
3. Rycroft, R.J.; Robertson, S.J.; Wakelin, S.H.. Dermatologia. Red. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2014
4. Carr, Stephanie, Christy Smith, and Jessica Wernberg. "Epidemiology and risk factors of melanoma." Surgical Clinics1 (2020): 1-12.
5. Matthews, Natalie H., et al. "Epidemiology of melanoma." Exon Publications(2017): 3-22.
6. Domingues, Beatriz, et al. "Melanoma treatment in review." ImmunoTargets and therapy7 (2018): 35.