Beta karoten – czym jest, gdzie występuje? Jak suplementować β-karoten?

Beta-karoten – co to jest?

Beta-karoten, nazywany również prowitaminą A, jest barwnikiem z grupy karotenoidów, które są szeroko rozpowszechnione w żółtych, pomarańczowych i czerwonych warzywach, a także w zielonych warzywach liściastych. Zbudowany jest z dwóch pierścieni beta jononu połączonych łańcuchem typu izoprenowego. W organizmie człowieka, β-karoten ulega rozpadowi pod wpływem oksydacji.

Z jednej cząsteczki β-karotenu mogą powstać dwie cząsteczki witaminy A. Proces ten zachodzi w nabłonku jelitowym i do poprawnego przebiegu wymaga obecności cynku. Przemiana ta jest katalizowana przez enzym – dioksygenazę  β-karotenową. Powstałe związki włączane są do chylomikronów, transportowane przez limfę do krwi, a następnie do wątroby, gdzie są magazynowane w komórkach tłuszczowych (lipocytach). Nasz organizm nie jest w stanie sam syntetyzować beta-karotenu, dlatego musi być on dostarczany wraz z dietą. Beta-karoten w organizmie jest przede wszystkim prekursorem witaminy A, niezbędnej do prawidłowego widzenia, regulacji procesów tworzenia nowych komórek, poprawnej czynności skóry i błon śluzowych, utrzymania sprawności układu odpornościowego oraz wytwarzania progesteronu u mężczyzn.

Beta-karoten – źródła w żywności

Gdzie występuje beta-karoten? Beta-karoten, zaliczany jest do karotenoidów, które występują w produktach roślinnych takich jak marchew, papryka, dynia, fasolka szparagowa, szpinak, groszek zielony, brzoskwinie i morele. Beta-karoten jest najaktywniejszym z karotenoidów. Jego wchłanianie z żywności, podobnie jak absorpcja witaminy A, zależy od obecności tłuszczu w pożywieniu, który zwiększa przyswajalność tego związku.

Beta karoten na opalanie

Suplementy z beta-karotenem popularne są szczególnie latem. Związek ten wpływa na odcień skóry oraz przedłuża utrzymywanie się opalenizny. Poza regulacją kolorytu skóry, beta-karoten korzystnie oddziałuje na procesy gojenia się ran, a także wytwarzania sebum w skórze. Ze względu na swoją aktywność antyoksydacyjną, beta-karoten neutralizuje negatywny wpływ wolnych rodników, które powstają w skórze podczas ekspozycji na promienie UV i inicjują fotostarzenie skóry. Beta-karoten w niewielkim stopniu pobudza melanocyty, komórki barwnikowe skóry, do wytwarzania melaniny, odpowiadającej za ciemniejszy odcień skóry. Przyjmowanie beta-karotenu, dodatkowo może zmniejszać intensywność reakcji rumieniowej na skórze, jednak nie jest to powód, aby nie stosować kremów z filtrem, które są niezbędnym elementem zdrowego korzystania z uroków słońca.

Beta-karoten – suplementacja

Nie należy przekraczać dawki zalecanej przez producenta. Nadmiar beta-karotenu odkłada się w naskórku, w szczególności w okolicy podeszwy stóp oraz wewnętrznej stronie dłoni i powoduje żółto-brązowe zabarwienie skóry. Efekt ten jest przejściowy i ustępuje wraz z zaprzestaniem suplementacji oraz zmianą diety. Uznaje się, że średnie zapotrzebowanie na karotenoidy oscyluje w granicach 6 mg na dobę. Należy jednak pamiętać, że biodostępność z produktów farmaceutycznych może różnić się w zależności od preparatu i zazwyczaj jest znacznie wyższa niż z żywności. Suplementy diety z beta-karotenem najczęściej występują w postaci kapsułek. Popularne dawki stosowane przez producentów to 6-7mg w 1 kapsułce. Na rynku dostępne są również preparaty łączone, zawierające dodatkowo inne antyoksydanty np. beta-karoten z witaminą E. W celu korzystnego wpływu na opaleniznę, producenci zalecają rozpoczęcie suplementacji na minimum 2 tygodnie przed planowaną ekspozycją na słońce.

Beta karoten - przeciwwskazania

Beta-karoten, mimo wielu korzyści, nie jest dla wszystkich. Jego suplementacji oraz nadmiernego spożycia wraz z dietą powinny unikać kobiety w ciąży oraz karmiące, a także osoby palące wyroby tytoniowe.

Korzystny wpływ beta-karotenu na skórę znany jest już od lat. Mimo jego protekcyjnej funkcji przed fotostarzeniem, nie powinniśmy zapominać o stosowaniu kremów z filtrami UVA i UVB, które są niezbędnym elementem ochrony naszej skóry przed negatywnym wpływem promieni słonecznych.

Przypisy:

1. Eggersdorfer, Manfred, and Adrian Wyss. "Carotenoids in human nutrition and health." Archives of biochemistry and biophysics 652 (2018): 18-26.
2. Goodarzi, Sima, et al. "A review on antioxidants and their health effects." Journal of Nutrition and Food Security 3.2 (2018): 106-112.
3. Foo, Yong Zhi, Gillian Rhodes, and Leigh W. Simmons. "The carotenoid beta-carotene enhances facial color, attractiveness and perceived health, but not actual health, in humans." Behavioral Ecology 28.2 (2017): 570-578.