Udar słoneczny – objawy, jak się go ustrzec, co zrobić w razie udaru?

Gorący, słoneczny dzień, nieodpowiednie ubranie, brak nakrycia głowy oraz odpowiedzialności podczas korzystania ze słońca może skończyć się tragicznie. Kiedy w upalne dni pijemy zbyt mało płynów, jesteśmy szczególnie narażeni na wystąpienie udaru słonecznego. Jakie są jego objawy i co zrobić, gdy wystąpi?

Udar słoneczny – co to jest?

Udar słoneczny (cieplny), nazywany inaczej porażeniem słonecznym, powstaje w wyniku bezpośredniego nasłonecznienia ciała, przede wszystkim głowy oraz karku. Takie silne miejscowe działanie promieni słonecznych na skórę głowy prowadzi do przekrwienia opon mózgowych i mózgu. Organizm jest do takiego stopnia przegrzany, że nie ma możliwości usunięcia nadmiaru ciepła. Udar cieplny jest najcięższym skutkiem przegrzania. Dochodzi w nim do zaburzenia świadomości oraz uszkodzeń wielonarządowych.

Nie każde przegrzanie to udar cieplny

Hipertermia, czyli przegrzanie organizmu występuje w trzech postaciach, w zależności od intensywności przegrzania i stopnia nadmiernego wytwarzania ciepła. O przegrzaniu umiarkowanym mówimy, gdy w wyniku przebywania w środowisku o podwyższonej temperaturze występują objawy takie jak skurcze mięśniowe, obrzęki (zazwyczaj w okolicach stóp), omdlenia. Przegrzanie wyczerpujące jest drugim, silniejszym stanem hipertermii spowodowanym wysoką temperaturą, w którym dodatkowo pojawia się zjawisko hipowolemii, czyli zmniejszenia objętości krwi krążącej. Utrata wody i sodu poprzez wysiłek fizyczny, doprowadza do poważnych zaburzeń elektrolitowych. Przy niewłaściwym postępowaniu, przegrzanie wyczerpujące może przejść w gwałtowne odwodnienie i udar cieplny.

Udar słoneczny – objawy

Jakie są objawy udaru? Głównymi objawami udaru słonecznego jest ogólny niepokój, bóle i zawroty głowy, nudności i wymioty, a także zaczerwienienie i poparzenia skóry. Wzrasta temperatura ciała i pojawia się gorączka, nawet powyżej 41 stopni Celcjusza. Skóra jest sucha lub wilgotna, czerwona i gorąca. Tętno jest szybkie i dobrze wyczuwalne. Może dojść do utraty przytomności. Stopień nasilenia objawów zależy od stopnia przegrzania organizmu. Często pojawiają się oparzenia I-go, a czasami nawet II-go stopnia. Warto wiedzieć, że objawy udaru mogą się pojawić dopiero po kilku godzinach od zejścia ze słońca.  Analizując objawy z poszczególnych układów podczas udaru cieplnego, możemy je rozdzielić na symptomy z ośrodkowego układu nerwowego, krążenia, moczowego oraz związane z zaburzeniami krzepnięcia.

• Układ krążenia: przyspieszenie tętna, spadek ciśnienia krwi, zaburzenia rytmu serca
• Ośrodkowy układ nerwowy: zaburzenia świadomości (majaczenie, splątanie, a nawet śpiączka), sztywność mięśni, rozszerzenie źrenic, drgawki
• Układ moczowy: ostra niewydolność nerek, spadek wytwarzania moczu, hipowolemia
• Zaburzenia krzepnięcia: krwawienie do przewodu pokarmowego, krwiomocz, wylewy podspojówkowe, rozsiane krzepnięcie wewnątrznaczyniowe.

Udar słoneczny – co robić gdy wystąpi?

Kiedy podejrzewamy, że wystąpił udar słoneczny należy bezzwłocznie wezwać pomoc, przenieść się do chłodnego miejsca, polać się chłodną wodą oraz robić zimne okłady na głowę. Nie zaleca się przykładania lodu, ze względu na możliwość wystąpienia szoku cieplnego.

1. Wezwij karetkę pogotowia
2. Przenieś osobę w zacienione miejsce
3. Zapewnij drożność górnych dróg oddechowych
4. Stopniowo schładzaj osobę, poprzez polewanie wodą o temperaturze około 15 stopni, chłodne okłady

Każdy pacjent z udarem cieplnym wymaga hospitalizacji w warunkach szpitalnych. Udar cieplny jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia.

Jak się ustrzec udaru słonecznego?

W celu ochrony przed udarem słonecznym, w upale dni przede wszystkim należy pamiętać o piciu dużej ilości wody oraz zakładaniu nakrycia głowy lub chowaniu się w cień. Zakładane ubrania powinny być lekkie i przewiewne. Powinno się unikać długotrwałej, bezpośredniej ekspozycji skóry na słońce, w szczególności głowy i karku. Najlepiej, w miarę możliwości, nie przebywać na słońcu w godzinach 10-14, kiedy nasłonecznienie jest największe. Na wystąpienie udaru słonecznego, szczególnie narażone są dzieci i osoby starsze, ze względu na mało efektywny system termoregulacji. W grupie ryzyka znajdują się także osoby otyłe, z chorobami układu krążenia, nadczynnością tarczycy, przyjmujące leki moczopędne i obniżające ciśnienie, a także po spożyciu alkoholu.

Przypisy:

1. Intensywna terapia i medycyna ratunkowa. Red. Gaszyński, Wojciech. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2016, 401 s. ISBN 978-83-200-5143-8
2. Zawadzki, Andrzej. Medycyna ratunkowa i katastrof. Red. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2008, 468 s. ISBN 83-200-3137-0