Płukanie zatok w domu - jak wykonać je poprawnie krok po kroku? W jakich sytuacjach należy wykonać płukanie zatok?

Płukanie nosa i zatok - wskazania. Czym jest płukanie zatok?

Płukanie zatok, inaczej nazywane irygacją zatok, jest procedurą pielęgnacyjną górnych dróg oddechowych. Zabieg polega na wprowadzeniu do wnętrza jamy nosowej wodnego roztworu soli, najczęściej soli fizjologicznej. Płukanie w ten sposób jam i zatok nosowych pomaga usunąć zaschnięte zanieczyszczenia, pozostałości komórkowe, śluz oraz zabrudzenia takie jak kurz czy alergeny i patogeny, które dostają się do organizmu w trakcie oddychania. Zabieg ten pomaga również obkurczyć błony śluzowe, odblokować nos i przywrócić prawidłowe oddychanie. W przypadku zapalenia zatok, kataru alergicznego czy przeziębienia, zmniejsza objawy stanów zapalnych górnych dróg oddechowych.

Czym płukać zatoki?

Do płukania zatok najczęściej używana jest sól fizjologiczna, czyli 0,9% roztwór chlorku sodu. Taki roztwór można samodzielnie przygotować w domu poprzez rozpuszczenie soli w wodzie, jednak co ważne woda wykorzystywana do przyrządzenia roztworu powinna być sterylna, destylowana lub gotowana przez co najmniej 5 minut i użyta od razu po przestudzeniu. W wodzie z kranu znajdują się różne mikroorganizmy, które mogą wywoływać choroby i podrażnienia, dlatego należy ją przegotować. Innym preparatem są wyroby medyczne stworzone z myślą o płukaniu zatok. Stosowanie innych roztworów czy preparatów może być potencjalnie niebezpieczne dla zdrowia. Według większości źródeł nie zaleca się płukania zatok wodą utlenioną, nieodpowiednie jej stężenie może doprowadzić do martwicy tkanek. Płukanie należy zawsze wykonywać zgodnie z instrukcją. Należy zawsze umożliwić wydostanie się roztworu drugą dziurą nosa, nie zaleca się odchylania głowy i wstrzymywania powietrza podczas płukania, ponieważ może to zakończyć się przedostaniem wody do gardła i zachłyśnięciem.

Efekty irygacji zatok

Odpowiednio przygotowany roztwór do płukania usuwa zalegającą wydzielinę oraz oczyszcza gromadzone w trakcie oddychania zabrudzenia i alergeny. Irygacja może również nawilżać i działać przeciwobrzękowo. Płyn do płukania może być wykorzystywany nie tylko profilaktycznie, ale również by łagodzić objawy lub choroby zatok i nosa, m.in:

• Nieżyt nosa 
• Ostre lub przewlekłe zapalenie zatok przynosowych 
• Kataru w infekcji wirusowej, bakteryjnej lub alergii 
• Długotrwałe przebywanie w pomieszczeniach o dużym stężeniu pyłu i kurzu 

Zestaw do płukania zatok - z czego się składa?

Dostępne na rynku preparaty są jednym ze sposobów płukania jamy nosowej i zatok. Najczęściej dostępne są w formie zestawu. W skład zestawu wchodzi irygator lub buteleczka, oraz saszetki z proszkiem. Głównym składnikiem saszetek jest chlorek sodu, lecz można również spotkać ksylitol lub dwuwęglan sodu, czyli sodę oczyszczoną.

Wymienione składniki pozwalają przygotować dwa rodzaje roztworów:

• Roztwór izotoniczny - ten roztwór do płukania zatok stosowany jest do oczyszczenia zatok z zanieczyszczeń które dostają się do organizmu podczas oddychania. W czasie okresu grzewczego stosowana jest do nawilżenia błony śluzowej. Stężenie izotonicznego roztworu wynosi 0,9% chlorku sodu, i jest zgodne ze stężeniem fizjologicznym organizmu. 
• Roztwór hipertoniczny - charakteryzuje się wyższym stężeniem. Może skutecznie przeciwdziałać pojawianiu się obrzęków i je zmniejszać. 

Przed użyciem zestawu do płukania nosa należy zastosować się do wytycznych producenta w celu uzyskania odpowiednich proporcji by sporządzić odpowiedni roztwór.

Jak wykonać płukanie zatok u dorosłych - 7 kroków

1. Jako pierwszy krok należy przygotować roztwór i przelać go do irygatora 
2. Następnie stanąć nad umywalką lub wanną i lekko pochylić głowę do przodu i odchylić w bok 
3. W kolejnym kroku umieszczamy końcówkę irygatora do jednego otworu nosowego 
4. Wprowadź płyn do nosa poprzez naciśnięcie buteleczki. Oddychaj przez otwarte usta i pozwól płynowi przepłynąć przez zatoki w kierunku drugiego nozdrza. W przypadku przedostania się płynu do ust nie należy go połykać. 
5. Pozwolić pozostałemu płynowi wypłynąć samoistnie 
6. Powtórzyć cały proces w drugiej dziurce od nosa. 
7. Wydmuchać nos w chusteczkę po zakończeniu płukania 

Płukanie zatok u dzieci

W przypadku płukania u dzieci poniżej 2 roku życia zaleca się konsultację i demonstrację zabiegu przez lekarza pediatrę. Płukanie nosa u dzieci wymaga mniejszej ilości płynu, dlatego w tym celu najczęściej wykorzystywane są strzykawki do 5 ml.

1. W zależności od wieku dziecka należy je ułożyć w innej pozycji. Małe dzieci kładziemy na wznak, z głową na bok. Natomiast starsze dzieci mogą leżeć na boku lub siedzieć z przechyloną głową 
2. Wprowadzamy końcówkę strzykawki (dozownika) do jednej dziurki od nosa 
3. Stałym powolnym naciskiem wpuszczamy płyn do nosa. Płyn wypłynie drugim nozdrzem 
4. Następnie należy przetrzeć nos dziecka i powtórzyć procedurę z drugą dziurką 

Przeciwwskazania i środki ostrożności do zabiegu płukania zatok

Zatok nie należy płukać w przypadku występowania następujących dolegliwości:

• Całkowita blokada nosa 
• Krwawienie z nosa 
• Uszkodzona śluzówka posiadająca rany i strupy 
• Zatkane ucho lub jego infekcja 
• Po przeprowadzonej operacji w obrębie nosa lub ucha 
• W przypadku uczulenia na którykolwiek składnik zestawu 

Nie zaleca się wykonywać płukania na godzinę przed snem.

Przypisy

1. Succar, E. F., Turner, J. H., Chandra, R. K. (2019, May). Nasal saline irrigation: a clinical update. In International forum of allergy & rhinology (Vol. 9, No. S1, pp. S4-S8). 
2. Taufik, A., Nuriya, N., Alivian, G. N. (2024). Nasal Irrigation Using A Saline Solution To Clean The Nose Of Accumulated Secretions And Irritant Components. International Journal of Biomedical Nursing Review, 3(1), 1-16. 
3. Principi, N., Esposito, S. (2017). Nasal irrigation: an imprecisely defined medical procedure. International journal of environmental research and public health, 14(5), 516.