Owulacja – czym jest jajeczkowanie, jak przebiega, objawy owulacji. Jak obliczy swoją płodność - kalkulator dni płodnych.

Czym jest owulacja (jajeczkowanie)?

Owulacja, czyli inaczej jajeczkowanie to kluczowy etap cyklu jajnikowego, w którym dojrzała komórka jajowa przemieszcza się do jajowodu. Jest wynikiem skomplikowanych mechanizmów enzymatycznych i hormonalnych. Do owulacji, czyli uwolnienia komórki jajowej, dochodzi około 24-36 godzin po rozpoczęciu wzrostu stężenia hormonu luteinizującego (LH) i około 24-36 godzin po szczytowym stężeniu estradiolu. Prawidłowy przebieg owulacji wymaga nie tylko odpowiednich stężeń tych hormonów, ale jest zależny od wielu innych czynników.

Fazy cyklu miesiączkowego

Cykl menstruacyjny to proces cyklicznych zmian, które zachodzą w macicy i jajnikach, prowadzący do comiesięcznego krwawienia. Cykl miesiączkowy kobiety z reguły trwa 28 dni i jest liczony od pierwszego dnia miesiączki do pierwszego dnia kolejnej miesiączki. W trakcie cyklu można wyróżnić trzy fazy: folikularną, owulacyjną i lutealną, które zależą od hormonów wydzielanych przez podwzgórze, przysadkę i jajniki. Odchylenia w długości cyklu są dopuszczalne, ale jeśli menstruacja pojawia się zbyt często (częściej niż co 21 dni) lub zbyt rzadko (rzadziej niż co 32 dni), należy skonsultować to z lekarzem.

Podczas miesiączki, która trwa zwykle od 4 do 5 dni, dochodzi do złuszczania błony śluzowej macicy i krwawienia z dróg rodnych. W fazie folikularnej komórka jajowa dojrzewa, a stężenie estrogenu wzrasta. W czasie owulacji uwalniana jest dojrzała komórka jajowa z pęcherzyka Graafa, a temperatura ciała zwykle wzrasta o około 0,5 stopnia Celsjusza. Następnie następuje faza lutealna, podczas której błona śluzowa macicy rośnie i poziom progesteronu wzrasta. Jeśli nie dochodzi do zapłodnienia, to po fazie lutealnej następuje menstruacja.

Kiedy występuje owulacja w cyklu menstruacyjnym?

Okres między kolejnymi miesiączkami zazwyczaj trwa od 23 do 32 dni, a czas owulacji zależy od długości cyklu. Każda kobieta ma inny cykl, więc ważne jest śledzenie swojego organizmu i określenie indywidualnego czasu owulacji. Najczęściej owulacja występuje pomiędzy 11 a 16 dniem cyklu. Średnio można założyć, że do owulacji dochodzi na 14 dni przed miesiączką - mniej więcej w połowie cyklu.

Ile trwa owulacja?

Owulacja trwa 24 godziny. W tym czasie może dojść do zapłodnienia dojrzałego jajeczka.

Objawy owulacji - jak rozpoznać owulację?

Owulacja występuje zazwyczaj w 11-16 dniu cyklu. Umiejętność rozpoznania jej objawów, a tym samym możliwość wyliczenia odpowiedniego momentu na zapłodnienie, jest podstawą w planowaniu zajścia w ciążę. Charakterystyczne objawy owulacji, w zależności od organizmu kobiety, mogą być silne, lekkie lub wcale nie odczuwalne. Podstawowym symptomem jest zwiększona ciepłota ciała o 0,5 stopnia Celcjusza. Objawy dodatkowe, jakie mogą być obserwowane w trakcie owulacji to wzrost libido, wzrost wrażliwości piersi. Niektóre kobiety odczuwają jednostronny lekki ból w okolicy podbrzusza, związany z pęknięciem pęcherzyka Graafa. Podczas owulacji, w przedsionku pochwy pojawia się przezroczysty śluz szyjkowy. Możliwe do zaobserwowania objawy owulacji to:

• zmiana konsystencji śluzu w drogach rodnych kobiety
• minimalny wzrost temperatury ciała
• plamienie okołoowulacyjne (czasami)
• lekki jednostronny ból w podbrzuszu (ból owulacyjny)
• tkliwość piersi
• wysokie libido

Aby sprawdzić, czy faktycznie doszło do owulacji w danym cyklu można wykonać USG u ginekologa. Monitoring cyklu pod kontrolą USG jest standardowym działaniem np. w czasie leczenia niepłodności.

Zmiana śluzu szyjkowego jako jeden z objawów jajeczkowania

W pierwszej części cyklu śluz jest gęsty o białawej barwie. Kiedy zbliża się dzień owulacji zauważalna jest zmiana jego konsystencji (śluz płodny). Staje się przezroczysty, bardziej śliski i rozciągliwy, wodnisty. Celem tego jest ułatwienie zadania plemnikom, aby uprościć im przedostanie się do komórki jajowej.

Zmiana temperatury ciała w czasie owulacji

W momencie wystąpienia owulacji temperatura ciała może ulec delikatnemu podwyższeniu, o około 0,5 stopnia Celcjusza. Sprawdzanie temperatury jest jednym z najstarszych sposobów na monitoring owulacji.

Testy owulacyjne

Jeśli ciężko jest wychwycić objawy owulacji, zawsze można skorzystać z testu owulacyjnego. ”LH test” dostępnego w aptece. wykrywa nagły skok stężenia hormonu luteinizującego w moczu, którego wzrost bezpośrednio poprzedza proces owulacji. Do wykonania testu nie wykorzystuje się moczu porannego tak jak ma to miejsce w teście ciążowym. Test owulacyjny wykonuje się codziennie przez 5 dni, o podobnej porze dnia, a na 2 godziny przed testem nie jest zalecane picie napojów. Pierwszy test powinno się wykonać w 11 dniu cyklu, opierając się na kalendarzu dni płodnych. Pasek testowy zanurza się w próbce moczu na 10-15 sekund, po czym kładzie na płaskiej powierzchni. Wynik jest możliwy do odczytania bardzo szybko, całość trwa ok. jednej minuty.

Test dzięki wykrywaniu piku hormonu LH (pojawiającego się 24-36 godzin przed owulacją) wynik testu może pomagać oszacować czas występowania owulacji.

Kalkulator dni płodnych - jak obliczyć dni płodne i termin owulacji ?

Aby ustalić dni płodne, konieczne jest odnotowanie długości cykli menstruacyjnych przez okres 6 miesięcy, w tym najkrótszego i najdłuższego. Rozpoczęcie okresu płodnego oblicza się poprzez odjęcie 18 dni od czasu trwania najkrótszego cyklu, a jego koniec to czas trwania najkrótszego cyklu pomniejszony o 11 dni. Przykładowo, jeśli najkrótszy cykl w ciągu ostatnich 6 miesięcy wynosił 27 dni, a najdłuższy 30 dni, to początek okresu płodnego to 9 dzień (27-18), a jego koniec to 19 dzień cyklu (30-11). U kobiet mogą występować pewne odchylenia w ramach dni płodnych, ale przy regularnych cyklach o właściwej długości, okres płodny zaczyna się około 8-9 dnia cyklu i kończy w 19-21 dniu cyklu.

Pierwszy dzień krwawienia jest traktowany jako pierwszy dzień cyklu miesięcznego. Kalendarz dni płodnych składa się z dni niepłodnych towarzyszących miesiączce (1- 7 dni ), dni płodnych z owulacją zazwyczaj w okolicach 14 dnia (dni 8-19) oraz dni niepłodnych (dni 20-26/32). Planując ciążę, warto wiedzieć, że komórka jajowa żyje około 24 godzin, a plemniki około 72 godziny, dlatego najlepiej zacząć starania o dziecko na 2-3 dni przed owulacją.

Zaburzenia cyklu miesiączkowego a płodność

Cykl miesiączkowy trwa 28 dni u większości kobiet. Jego prawidłowa długość mieści się w zakresie 26-32 dni. Czasami zdarza się jednak, że dochodzi do różnych zaburzeń, które zmniejszają szanse na zajście w ciążę. Zbyt niski poziom tkanki tłuszczowej, stres, zespół policystycznych jajników, nadmierna ilość androgenów - te i wiele innych czynników mogą powodować zaburzenia cyklu, w tym brak owulacji.

Stymulacja owulacji jako metoda na zwiększenie szansy na zapłodnienie

Jedną z najczęstszych przyczyn bezpłodności są cykle bezowulacyjne. Na szczęście współczesna medycyna opracowała farmakologiczne rozwiązania tego problemu. W zależności od przyczyny zaburzeń owulacji, wśród stosowanych leków wymienić można letrozol, cytrynian klomifenu, analogi gonadoliberyn (GnRH), a także gonadotropiny rekombinowane oraz ekstrahowane z moczu. Dzięki poprawnie zaplanowanemu leczeniu dochodzi do owulacji, co daje możliwość zajścia w ciążę.

Podstawowe informacje, jakie powinno się wiedzieć o owulacji pod kątem planowania rodziny to to, że jest ona bardzo krótka i trwa średnio 24 godziny. Jest to czas, jaki przeżywa dojrzała komórka jajowa. Aby obliczyć termin owulacji należy przez okres 6 miesięcy dokładnie zapisywać czas trwania swojego cyklu. Bazując na długości cyklu miesięcznego można wyliczyć zakres dni, w jakich prawdopodobnie wystąpi owulacja. Owulacja ma miejsce mniej więcej w połowie każdego cyklu. Do dokładnego przewidzenia momentu owulacji najlepiej sprawdzą się testy owulacyjne wykrywające wzrost stężenia hormonu luteinizującego (LH), poprzedzający owulację. Aby sprawdzić, czy doszło do zapłodnienia test ciążowy można wykonać już około 12-14 dni po owulacji.

Piśmiennictwo

1. Bręborowicz, Grzegorz H. Położnictwo i ginekologia Tom 1-2. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2015
2. Radwan, M., Zamkowska, D., Wójcik, D., Ziółkowski, T., Stymulacja owulacji, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017.