Oparzenia - pierwsza pomoc, stopnie, leczenie, preparaty na oparzenia

Oparzenie to uszkodzenie tkanek, do którego dochodzi w wyniku działania energii - wysokiej temperatury, środków chemicznych lub prądu. Ze względu na ich głębokość, oparzenia dzieli się na powierzchowne, pośrednie oraz głębokie. Jaka jest pierwsza pomoc w przypadku oparzeń? 

Rodzaje oparzeń

Oparzenie powierzchowne obejmuje jedynie warstwę naskórka. Skóra jest zarumieniona, bolesna. Proces gojenia wynosi około 7 dni i nie pozostawia śladów.

Oparzenie pośrednie dotyczy naskórka oraz części grubości skóry właściwej. Objawia się wystąpieniem pęcherzy surowiczych, zaczerwienienia oraz silnego bólu. Proces gojenia wynosi około 14-21 dni. Prawidłowo leczone poparzenie nie pozostawia blizn.

Oparzenie głębokie obejmuje pełną grubość skóry właściwej. Uszkodzenie skóry jest na tyle głębokie, że w wyniku urazu nerwów czuciowych, miejsce to nie boli. Skóra jest biała. Proces gojenia jest długotrwały (kilka tygodni). Powstają trwałe blizny. Bliznowacenie prowadzi do powstania przykurczy, wymagających rehabilitacji, a czasami leczenia operacyjnego.

Oparzenie chemiczne powstaje w wyniku bezpośredniego działania substancji żrących na skórę i błony śluzowe lub toksycznych oparów na drogi oddechowe. Substancje takie jak silne kwasy czy zasady, często stosowane są w przemyśle farmaceutycznym, tekstylnym, chemicznym. Do takich oparzeń może dochodzić również w domu np. podczas używania silnych detergentów. Środki te powodują uszkodzenia różnego stopnia, nawet wywołując martwicę. Każde oparzenie chemiczne należy leczyć w warunkach szpitalnych.

Oparzenia elektryczne powstają w wyniku działania prądu wysokonapięciowego, niskonapięciowego lub łuku elektrycznego. Mogą powodować nie tylko uszkodzenia miejscowe, ale również wielonarządowe, a nawet zgon w wyniku zaburzeń rytmu serca. Oparzenia powstające w domu, prądem o niskim napięciu (230V) z reguły uszkadzają wierzchnią warstwę skóry i wywołują niegroźne zaburzenia neurologiczne.

Oparzenia termiczne są najczęściej występującym rodzajem. Mogą być spowodowane np. przez polanie się wrzącą wodą. Z reguły powodują oparzenia powierzchowne lub pośrednie. Jednak w przypadku pożaru niestety sytuacja jest bardziej poważna, występują oparzenia III i IV stopnia.

Stopień oparzenia

Ze względu na głębokość oparzenia dzieli się je na oparzenia:

• I stopnia - uszkodzeniu uległa wierzchnia warstwa skóry. Jest ona zarumieniona, czemu towarzyszy silny ból.
• II stopnia - jest to oparzenie pośrednie z obecnymi pęcherzami oraz silnym bólem.
• III stopnia - jest to oparzenie głębokie. Skóra jest jasna, twarda, woskowa. Nie obserwuje się objawów bólowych.
• IV stopnia - uszkodzeniu ulega nie tylko skóra, ale i głębsze struktury. Dochodzi do zwęglenia, martwicy tkanek takich jak np. mięśnie, kości.

Oparzenia termiczne - pierwsza pomoc

Leczenie oparzeń i postępowanie są zależne od ciężkości oparzenia. W większości przypadków ranę należy chłodzić pod bieżącą wodą przez co najmniej 15 minut i zabezpieczyć jałowym opatrunkiem. Z oparzonych kończyn należy jak najszybciej zdjąć biżuterię i ubranie, ze względu na szybkie narastanie obrzęku. W rozległych oparzeniach II stopnia, a także we wszystkich III i IV stopnia oraz gdy chory jest nieprzytomny lub istnieje podejrzenie oparzenia dróg oddechowych, należy wezwać pogotowie.

Oparzenia I stopnia nie wymagają leczenia w specjalistycznym ośrodku. Po ochłodzeniu rany wodą można zastosować specjalne preparaty na oparzenia takie jak:

• Panthenol
• Bepanthen
• specjalne plastry chłodzące i łagodzące
• żele gojące z karbomerami (np. Help4skin gojenie oparzeń)
• maść wspomagająca gojenie ran (np. SutriHeal forte)

Jałowe opatrunki należy codziennie zmieniać. W przypadku silnych dolegliwości bólowych, można przyjmować doustnie leki przeciwbólowe np. paracetamol. W przypadku cięższych oparzeń, nie zaleca się stosowania żadnych maści gojących ani innych preparatów nakładanych na ranę.

Osobę płonącą należy położyć, oblać wodą, gasić kocem lub toczyć po podłożu, obficie schładzać wodą i natychmiast wezwać pogotowie. Oparzenia głębokie wymagają interwencji chirurgicznej, a czasami nawet przeszczepu skóry.

Wskazania do przyjęcia na oddział oparzeniowy

W warunkach szpitalnych powinny być leczone wszystkie oparzenia chemiczne, elektryczne, dróg oddechowych oraz o nasileniu III lub IV stopnia. Ponadto, oparzenia w obrębie krocza, rąk, stóp, dużych stawów czy twarzy oraz te, którym towarzyszyła obrażenia innych części ciała. W warunkach szpitalnych powinny przebywać również osoby poparzone osoby w podeszłym wieku, a także te obciążone chorobami internistycznymi. Wskazaniem do przyjęcia na oddział oparzeniowy jest również oparzenie II stopnia, jeśli przekracza ono 10% powierzchni ciała.

Oparzenia chemiczne - pierwsza pomoc

Przed rozpoczęciem udzielania pomocy oparzonemu, należy pamiętać o swoim bezpieczeństwie - używać rękawiczek oraz maski chroniącej przed ewentualnymi oparami substancji chemicznej. W przypadku skażenia pomieszczenia, należy je opuścić. Skażone ubranie należy zdjąć i zapakować do foliowego worka. Środek chemiczny należy jak najszybciej usunąć ze skóry lub błon śluzowych, płucząc letnią, bieżącą wodą przez około 30 minut. Wyjątkiem jest tlenek wapnia (wapno niegaszone), które wchodzi w reakcję z wodą, w której wydzielane są duże ilości ciepła. W takiej sytuacji, wapno należy dokładnie usunąć na sucho, a dopiero po tej czynności płukać skórę wodą. Ranę powinno się zabezpieczyć sterylnym opatrunkiem. W przypadku połknięcia środku żrącego, nie należy wywoływać wymiotów, lecz podawać do picia duże ilości wody niegazowanej. Każde oparzenia chemiczne leczy się w szpitalu. Odpowiednio zabezpieczone opakowanie środka chemicznego, którym chory się oparzył należy dostarczyć razem z pacjentem na oddział ratunkowy.

Oparzenia elektryczne - pierwsza pomoc

Udzielając pierwszej pomocy, należy upewnić się, że chory nie ma kontaktu ze źródłem prądu. Jeśli wypadek nastąpił w pomieszczeniu należy odłączyć centralne zasilanie prądu lub wyjąć wtyczkę z kontaktu. W przypadku podejrzeń, że przepływ prądu nie został przerwany, chorego należy przesunąć przy użyciu izolatorów np. dotykając go jedynie przez gumowe rękawiczki. Następnie, po szybkiej ocenie stanu chorego, wezwać pogotowie i w razie potrzeby rozpocząć resuscytację. Wszystkie przypadki oparzeń elektrycznych powinny być leczone w szpitalu.

Przypisy

1. Zawadzki, D. Sikora J., Kmieciak B. Pierwsza pomoc w stanach zagrożenia życia i zdrowia. Oficyna Wydawnicza Medical Education sp. z o.o., 2021
2. Grey, Joseph. Leczenie ran w praktyce.Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2013
3. Strużyna J. Wczesne leczenie oparzeń. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2006