Kolposkopia (badanie kolposkopowe szyjki macicy, wziernikowanie macicy). Co pozwala oceniać to badanie ginekologiczne, jakie ma wskazania i jak wygląda interpretacja wyników?

Kolposkopia pozwala na optyczną ocenę pochwy, sromu oraz pochwowej części szyjki macicy - jak przebiega, kiedy warto wykonać wziernikowanie macicy i jak wygląda przygotowanie do badania?

Kolposkopia jest jednym z najważniejszych badań ginekologicznych, które wykorzystywane jest w diagnostyce chorób pochwy, sromu czy szyjki macicy - a więc chorób rozwijających się w dolnych drogach rodnych kobiety. Kolposkopia jest niebolesna i nieinwazyjna, a także bezpieczna - można wykonywać ją bez problemu u pacjentek w ciąży czy kobiet po porodach lub po zabiegach ginekologicznych. Omawiana procedura cechuje się też niskim ryzykiem powikłań. Jakie schorzenia pomaga wykryć kolposkopia, jak przebiega w praktyce i jak się do niej przygotować? Czy są jakieś przeciwwskazania do wykonania badania i jakie ewentualne powikłania mogą pojawić się po jego zrobieniu? Poznaj najważniejsze informacje o kolposkopii i sprawdź, jakie są wskazania do jej przeprowadzenia.

Badanie kolposkopowe dolnych dróg rodnych: szyjki macicy, pochwy oraz sromu. Na czym polega i jak działa kolposkop?

Tak, jak zostało to już wspomniane, kolposkopia jest badaniem ginekologicznym, które umożliwia wzrokową ocenę poszczególnych elementów dolnych dróg rodnych pacjentki. Do tych struktur zalicza się oczywiście pochwa i srom, ale również pochwowa część szyjki macicy - a zwłaszcza jej tarcza. To właśnie w jej obrębie występują najczęstsze patologie w budowie tkanek i komórek (dotyczące nie tylko zmian łagodnych, ale także zmian złośliwych, o cechach nowotworu).

Kolposkopia umożliwia ocenę koloru, naczyń krwionośnych i struktury nabłonkowej wnętrza pochwy, a także odnotowanie różnego rodzaju zmian o charakterze ektopii lub nadżerki na szyjce macicy, kłykcin kończystych i innych, patologicznych objawów. Oprócz tego w trakcie badania można wykonać biopsję lub pobrać wycinek tkanki do badania histopatologicznego.

Do wykonania omawianego badania wykorzystuje się kolposkop. Jest to przyrząd optyczny, dzięki któremu lekarz może obejrzeć wnętrze pochwy czy szyjkę macicy oraz jej ujście w powiększeniu od 5 do nawet 50 razy, co pozwala dostrzec niepokojące zmiany nawet w ich najwcześniejszym stadium (które mogłyby „umknąć” oku nieuzbrojonemu). W zależności od aparatu, specjalista w trakcie badania może wykonać zdjęcia lub nagrać film - w ramach dokumentacji kolposkopii.

Wskazania do wykonania kolposkopii

Wśród wskazań do wykonania kolposkopii można wyróżnić między innymi:

• uzupełnienie diagnostyki wirusa HPV;
• dokładną weryfikację zmian morfologicznych na szyjce macicy, powiązanych z obecnością nadżerki lub ektopii;
• kontrolę pozabiegową lub pooperacyjną, kontrolę po porodzie siłami natury;
• nawracające infekcje intymne, nieuzasadnione chorobami czy zaburzeniami hormonalnymi krwawienia śródcykliczne oraz krwawienia po stosunku;
• podejrzenie stanu przedrakowego lub toczenia się procesu nowotworowego.

Oprócz powyższych wskazań, kolposkopię wykonuje się także w następstwie uzyskania nieprawidłowych wyników badania cytologicznego.

Przygotowanie do kolposkopii w praktyce

Kolposkopia nie wymaga skomplikowanych ani długich przygotowań. Zalecenia przed wykonaniem badania są podobne do tych, które pacjentka otrzymuje przed wykonaniem badania cytologicznego. Obejmują one:

• zgłoszenie się na badanie najlepiej w pierwszej połowie cyklu, na kilka dni po zakończeniu miesiączki;
• unikanie współżycia na 24 do 48 godzin przed badaniem;
• unikanie irygacji pochwy, aplikowania leków dopochwowych (tabletek i globulek) czy tamponów lub kubeczków menstruacyjnych również na 24-48 godzin przed badaniem.

Oprócz tego nie należy na 24 do 48 godzin przed kolposkopią poddawać się innym badaniom ginekologicznym (w tym USG transwaginalnemu czy cytologii). Zastosowanie wszystkich wymienionych powyżej zasad ma na celu uniknięcie możliwości zafałszowania wyniku badania (co może mieć miejsce w przypadku podrażnienia szyjki macicy, jej rozpulchnienia tuż przed miesiączką czy zanieczyszczenia bakteriami „z zewnątrz”).

Badanie kolposkopem - czy jest bolesne? Jak przebiega badanie ginekologiczne z użyciem kolposkopu i czym wykonanie kolposkopii różni się od cytologii?

Jak kolposkopia wygląda w praktyce? Ginekolog przystępuje do badania po zajęciu przez pacjentkę odpowiedniej pozycji w fotelu ginekologicznym, a następnie:

• za pomocą wziernika rozchyla ścianki pochwy, by uzyskać dostęp wzrokowy do ujścia szyjki macicy;
• z wykorzystaniem kolposkopu lekarz ogląda ściany pochwy i wyściełający ją nabłonek, srom, a także samą szyjkę macicy i jej tarczę w powiększeniu;
• specjalista ogląda wymienione powyżej struktury po raz drugi po usunięciu fizjologicznej wydzieliny, a następnie, w kolejnym etapie, po dokładnym przemyciu wnętrza pochwy i tarczy szyjki macicy solą fizjologiczną;
• ginekolog może również pokryć badany obszar różnymi odczynnikami (w tym kwasem octowym czy płynem lugola) i filtrami, pozwalającymi uwidocznić konkretne zmiany (nowotworowe, przednowotworowe, wywołane infekcjami i inne);
• w razie potrzeby lekarz pobiera wycinki tkanki, wykonuje biopsję, a także dokumentuje badanie zdjęciami.

Po zakończeniu kolposkopii lekarz może wykonać również USG transwaginalne. Jeśli na tej samej wizycie pacjentka miała mieć wykonaną cytologię, to próbkę na szczoteczkę cytologiczną pobiera się z tarczy szyjki macicy po założeniu wziernika, ale przed rozpoczęciem kolposkopii. To, w jaki sposób przebiega badanie cytologiczne (które różni się oczywiście od badania kolposkopowego) opisywaliśmy szczegółowo w tekście Cytologia - czym jest? Jak często robić cytologię i jak interpretować jej wyniki?.

Powikłania po kolposkopii - kiedy ponownie udać się do ginekologa?

Z uwagi na fakt, że kolposkopia jest badaniem nieinwazyjnym, powikłania po jej wykonaniu praktycznie nie występują. W rzadkich przypadkach, w wyniku podrażnienia szyjki macicy przy pobieraniu wycinków lub przy biopsji, może nastąpić krwawienie i przemijający dyskomfort. Jeśli jednak u pacjentki rozwinie się gorączka, pojawią się upławy o niecodziennym zapachu czy konsystencji, a także szczypanie, przedłużający się ból lub swędzenie i inne dolegliwości, wówczas należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza, z uwagi na ryzyko rozwinięcia się infekcji.

Warto tutaj dodać, że - co do zasady - tocząca się infekcja intymna jest przeciwwskazaniem do kolposkopii (z uwagi na ryzyko zafałszowania wyniku). Oczywiście w przypadku konieczności przeprowadzenia szybkiej diagnostyki, kolposkopię można przeprowadzić niezależnie od infekcji czy nawet krwawienia miesiączkowego.

Jaki może być wynik kolposkopii? Czy badanie może wykryć wirusa HPV? Interpretacja wyników

Wynik kolposkopii to ocena struktur obecnych w dolnych drogach rodnych kobiety. W praktyce oznacza to, że „wynik” badania - czyli jego opis - uzyskuje się bezpośrednio od lekarza przeprowadzającego kolposkopię. W przypadku pobrania próbek, wycinków czy biopsji wyniki są przekazywane pacjentce po badaniu w laboratorium.

Wyniki kolposkopii zawsze powinien interpretować lekarz - z uwagi na szeroki zakres diagnostyczny badania(potwierdzenie zmian wywołanych HPV, zmian morfologicznych na szyjce macicy, zmian przednowotworowych oraz nowotworowych i innych), interpretacja wymaga specjalistycznej wiedzy, dlatego w przypadku jakichkolwiek niejasności, należy zwrócić się do ginekologa prowadzącego.

Źródła:

1. Lek. E. Stefanowicz, Kolposkopia (badanie ginekologiczne). Co to jest badanie kolposkopowe i jak się do niego przygotować? [w:] Medycyna Praktyczna, 06.04.2021
2. Prof. dr hab. n. med. V. Skrzypulec-Plinta, Wskazania do kolposkopii [w:] Medycyna Praktyczna, 09.10.2012
3. R. Jach, M. Mazurec, M. Trzeszcz, M. Stukan, W. Kolawa, A. Markowska, P. Knapp, B. Galarowicz, A. Fuchs, K. Florczak, Stanowisko dotyczące schematu postępowania w skriningu podstawowym raka szyjki macicy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) - czerwiec 2022 roku [w:] Medycyna Praktyczna - Ginekologia i Położnictwo 06/2022
4. Dr hab. n. med. P. Knapp, Kolposkopia [w:] Ginekologia po Dyplomie 03/2020
5. W. Rokita, M. Stanisławska, B. Kulig, Kolposkopia pochwy - często pomijany element badania kolposkopowego[w:] Ginekologia Polska 2010, 81