Czym jest astygmatyzm (niezborność)? Objawy i leczenie astygmatyzmu.

Na czym polega astygmatyzm?

Czym jest astygmatyzm? Astygmatyzm to wada wzroku, w której układ optyczny oka nie funkcjonuje prawidłowo. Widzenie jest nieostre, zamglone i zniekształcone. Ta choroba oczu wynika z nieregularnej krzywizny rogówki lub soczewki, co powoduje dysproporcję w załamywaniu światła na osiach optycznych oka, prowadząc do zaburzonego skupienia obrazu na siatkówce. Astygmatyzm może być prosty (z dominującym załamywaniem w jednej płaszczyźnie), odwrotny (z dominującym załamywaniem w drugiej płaszczyźnie) lub mieszany (z różnymi stopniami w obu płaszczyznach). Najczęściej astygmatyzm wynika z nieregularności w krzywiznie rogówki, chociaż może być również spowodowany deformacją gałki ocznej np. przez nowotwory lub zmiany w mięśniach gałkoruchowych m.in. w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa. Przyczyną astygmatyzmu może być także tzw. stożek rogówki - schorzenie powodujące zmiany w grubości i kształcie rogówki. Korekcja astygmatyzmu jest możliwa za pomocą okularów korekcyjnych, soczewek torycznych lub procedur chirurgicznych, które dostosowują skupienie obrazu na siatkówce.

Astygmatyzm – objawy. Jak widzi osoba z astygmatyzmem?

Astygmatyzm, czyli inaczej niezborność oka, jest stosunkowo powszechną wadą wzroku i występuje u wielu osób na całym świecie. Jego częstość występowania może różnić się w zależności od populacji i wieku. W skali globalnej można przyjąć, że około 15-20% populacji cierpi na astygmatyzm. Astygmatyzm może również zmieniać się wraz z wiekiem. W młodym wieku może być łagodny i nie wymagać korekcji, ale może się nasilać wraz z wiekiem.

Jak widzi osoba z astygmatyzmem? Otoczenie może być zamazane, rozmyte i nieostre. Obiekty, zarówno bliskie, jak i odległe, mogą wydawać się zniekształcone. Kontury przedmiotów są nieostre, a linie proste mogą wydawać się zakrzywione. Niektóre obszary obrazu mogą być bardziej rozmyte niż inne, zwłaszcza w przypadku astygmatyzmu nieregularnego. Korekcja astygmatyzmu za pomocą okularów lub soczewek kontaktowych pomaga w poprawie jakości widzenia i eliminuje te zniekształcenia. Oprócz nieostrego widzenia zarówno z daleka, jak i z bliska astygmatyzm może powodować inne objawy, które wynikają z potrzeby częstszego mrużenia oczu w celu poprawy jakości widzenia. Mogą pojawić się zawroty i bóle głowy, uczucie ograniczenia widzenia oraz szybsze zmęczenie wzroku przy czynnościach, które wymagają jego skupienia np. prowadzenie pojazdów, czytanie czy praca przy komputerze.

Rodzaje astygmatyzmu

W zależności od nieprawidłowości struktur układu optycznego oka wyróżnić można astygmatyzm rogówkowy, soczewkowy i mieszany. Astygmatyzm rogówkowy to rodzaj astygmatyzmu, w którym główną przyczyną zaburzenia jest nieregularna krzywizna przedniej powierzchni rogówki oka. W normalnych warunkach rogówka jest sferyczna, co oznacza, że jej powierzchnia jest jednolicie zakrzywiona, co pozwala na równomierne załamywanie światła w każdym kierunku i precyzyjne skupianie obrazu na siatkówce. W astygmacie rogówkowym, krzywizna rogówki jest nieregularna, co skutkuje różną siłą załamywania światła w różnych płaszczyznach. Światło jest źle skupiane na siatkówce, co prowadzi do rozmycia i zniekształceń obrazu. W astygmatyzmie soczewkowym główną przyczyną wady jest nieregularny kształt soczewki oka. Soczewka jest jednym z głównych elementów układu optycznego oka i pomaga w procesie załamywania światła w celu skupienia obrazu na siatkówce. W normalnych warunkach soczewka jest sferyczna, co oznacza, że jej powierzchnie zakrzywiają się jednolicie i równomiernie, umożliwiając prawidłowe załamywanie światła. W przypadku astygmatyzmu soczewkowego, soczewka ma nieregularny kształt, który powoduje nierównomierne załamywanie światła w różnych płaszczyznach. Skutkuje to rozmyciem obrazu i zniekształceniami widzenia. Astygmatyzm mieszany występuje, gdy nieprawidłowości anatomiczne obejmują zarówno rogówkę, jak i soczewkę. Ze względu na położenie linii ogniskowych wyróżnić można astygmatyzm krótkowzroczny, astygmatyzm nadwzroczny i mieszany. (w jednej płaszczyźnie oko jest nadwzroczne, a w drugiej krótkowzroczne).

Test na astygmatyzm

Jak sprawdzić czy masz astygmatyzm? W diagnostyce astygmatyzmu wykorzystywane są różne badania. Badanie keratometryczne (keratometria) wykorzystuje keratoskop (zwany też krążkiem Placido), który zawiera czarne i białe okręgi, służące do monitorowania kształtu odbić tych okręgów na powierzchni rogówki. Coraz mniej powszechne jest stosowanie tradycyjnego keratoskopu ręcznego z uwagi na dostęp do cyfrowego wideokeratografu. W trakcie badania obraz ten jest rejestrowany przez kamerę, przekazywany do komputera i poddawany analizie. Wynikiem tego badania jest stworzenie mapy rogówki, przekroju jej powierzchni oraz mapy cyfrowych wartości krzywizn rogówki. Oprócz wideokeratografu, specjaliści w dalszym ciągu wykorzystują keratometr ręczny Javala, zwany oftalometrem lub keratometrem. Ten przyrząd jest używany do pomiarów krzywizn rogówki w dwóch głównych przekrojach. Dzięki wynikom tych pomiarów możliwe jest dokładne określenie stopnia i osi astygmatyzmu. Keratometria ręczna stanowi standard w ocenie mocy i osi astygmatyzmu przy wyborze soczewki torycznej.

Prosty test na astygmatyzm można wykonać również w domu patrząc na obrazek określany jako lustro astygmatyczne. Należy usiąść w odległości ok. 35 cm od ekranu komputera i zasłonić delikatnie dłonią jedno oko, popatrzyć na rysunek. Następnie czynność powtórzyć z drugim okiem. Obserwowane linie powinny mieć taką samą grubość i kolor.

Jeśli część z nich jest nieostra, jaśniejsza lub ciemniejsza od pozostałych, należy umówić się do okulisty w celu zbadania wzroku.

Leczenie astygmatyzmu

Czy astygmatyzm można wyleczyć? Astygmatyzm można korygować laserowo. Podczas operacji zmieniany jest kształt rogówki, tak aby wyeliminować dysproporcje w sile załamywania światła na osiach układu optycznego oka. Zabieg ten zazwyczaj rekomendowany jest przy dużych wadach. Przy niewielkim astygmatyzmie wystarczą w zupełności okulary korekcyjne lub soczewki. Okulary ze szkłami cylindrycznymi są jednym z najczęściej wybieranych rozwiązań. Bywają jednak niewystarczające. W takim przypadku okulista może zlecić noszenie specjalnych torycznych soczewek kontaktowych.

Soczewki kontaktowe przy astygmatyzmie

Soczewki toryczne to rodzaj soczewek kontaktowych zaprojektowanych specjalnie do korekcji astygmatyzmu oka. Dostosowane są do nieregularności rogówki, umożliwiając poprawne skupianie światła i eliminując zniekształcenia widzenia. Dolny obszar soczewki jest grubszy, co zapobiega rotacji soczewki. Dzięki temu jej ułożenie jest stałe, gwarantując lepszą ostrość widzenia. Mogą być wykonane z miękkich, twardych lub sztywnych tworzyw gazoprzepuszczalnych.

Laserowa korekcja astygmatyzmu

LASIK (Laser-Assisted In Situ Keratomileusis) to procedura chirurgiczna stosowana w korekcji wad wzroku, w tym astygmatyzmu. Procedura LASIK polega na zmianie kształtu rogówki oka za pomocą lasera w celu poprawy skupiania promieni świetlnych na siatkówce. Podczas zabiegu można także skorygować krótkowzroczność lub nadwzroczność, jeśli towarzyszą astygmatyzmowi.

Przypisy

1. Molska, M., and R. Naskręcki. "Astygmatyzm–klasyfikacja, metody badania i korekcji." Optyka 1 (2015): 36-38.
2. Mohammadi, Seyed-Farzad, Masoud Khorrami-Nejad, and Moein Hamidirad. "Posterior corneal astigmatism: a review article." Clinical optometry (2019): 85-96.
3. Koch, Douglas D., et al. "Correcting astigmatism with toric intraocular lenses: effect of posterior corneal astigmatism." Journal of Cataract & Refractive Surgery 39.12 (2013): 1803-1809.