Choroby weneryczne (STD) - profilaktyka, jak leczyć najczęstsze choroby przenoszone drogą płciową? Pierwsze objawy chorób wenerycznych.

Czym są choroby weneryczne?

Choroby weneryczne to choroby zakaźne przenoszone poprzez kontakt seksualny z osobą zakażoną. Zarazić można się podczas stosunku waginalnego, ale również oralnego i analnego. Do zakażenia może nastąpić także podczas ciąży z chorej matki na płód, podczas porodu jak również zakłucie ostrymi narzędziami z krwią chorej osoby (np. igłami). Wywołane mogą być przez wiele patogenów - bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki, pasożyty, robaki.

Pierwsze objawy chorób wenerycznych

Choroby weneryczne, w zależności od rodzaju, mogą dawać różne objawy takie jak m.in:

• pieczenie i świąd okolic intymnych
• upławy
• wydzielina z cewki moczowej (u kobiet i mężczyzn)
• wydzielina z pochwy
• zapalenie cewki moczowej
• owrzodzenia na narządach płciowych
• wysypka , krostki, brodawki na narządach płciowych
• powiększenie węzłów chłonnych pachwinowych
• ból i dyskomfort w trakcie stosunku

Niestety część chorób przebiega bezobjawowo lub skąpoobjawowo, co powoduje, że łatwo rozprzestrzeniają się w społeczeństwie.

Przykłady chorób wenerycznych - jakie choroby weneryczne występują najczęściej:

Rzęsistkowica

Rzęsistkowica to choroba spowodowana przez pierwotniaka - Trichomonas vaginalis (rzęsistek pochwowy). U części kobiet infekcja ta przebiega bezobjawowo. U niektórych symptomem są żółtozielone upławy o nieprzyjemnym zapachu. Infekcja może objawiać się także jako zakażenie układu moczowego, które może dawać objawy takie jak ból i pieczenie podczas oddawania moczu, częste parcie na mocz, ból podczas stosunku. Nieleczona choroba prowadzi do niepłodności. U mężczyzn rzęsistkowica objawia się jako zapalenie cewki moczowej.

Kiła

Kiła jest chorobą zakaźną powodowaną bakterię spiralną - przez krętek blady (łac. Treponema pallidum). W pierwszym roku trwania choroby charakterystyczne jest samoistne ustępowanie zmian kiłowych. Pierwszym objawem kiły jest owrzodzenie w postaci zaczerwienionej, podeschniętej grudki. Pokryta jest wydzieliną surowiczą. Najczęściej zlokalizowana jest w okolicy odbytu, narządów płciowych lub jamy ustnej. Goi się zazwyczaj w ciągu 2-4 tygodni. Następnie obserwowane są nawroty zmian, wysypka, powiększenie węzłów chłonnych i inne. Niepoprawnie leczona kiła prowadzi do ciężkich powikłań ze strony wielu narządów i układów, w tym układu nerwowego.

Chlamydioza

Bakteria Chlamydia trachomatis wywołuje m.in. ziarnicę weneryczną pachwin. Pierwszym objawem infekcji jest grudka, guzek lub pęcherzyk w okolicy narządów płciowych, gojący się po kilku dniach. Następnie obserwuje się powierzchowne owrzodzenie narządów płciowych, które może współwystępować z zapaleniem cewki moczowej lub szyjki macicy. W późniejszym czasie dochodzi do zapalenia naczyń i węzłów chłonnych. Chore kobiety mogą mieć dolegliwości bólowe w lędźwiach i podbrzuszu. U mężczyzn węzły chłonne pachwinowe stają się nieprzesuwalne względem podłoża i skóry. Tworzą się przetoki i owrzodzenia. Powikłania nieleczonej chlamydiozy to np. przetoki, zapalenie otrzewnej, perforacje jelita grubego czy zwężenie odbytnicy. Chlamydia trachomatis (serotypy D-K) powoduje zakażenie dróg moczowo-płciowych i spojówek. Charakterystycznym objawem tej choroby jest zapalenie cewki moczowej przebiegające z pieczeniem podczas oddawania moczu i obecnością śluzowej lub śluzowo-ropnej wydzieliny.

HIV

Zakażenie ludzkim wirusem nabytego niedoboru odporności (human immunodeficiency virus– HIV) to choroba przewlekła powodująca stopniowe coraz silniejsze upośledzenie odporności osoby zakażonej, prowadząc do rozwoju pełnoobjawowego AIDS. Zazwyczaj w pierwszym miesiącu nie ma objawów. Później, w miarę namnażania się wirusa pojawiają się dolegliwości grypopodobne. Najczęstsze objawy to gorączka, nudności, bóle mięśniowo-stawowe, bóle głowy i gardła, powiększenie węzłów chłonnych. U 60% zainfekowanych występuje grudkowo-plamista wysypka z wykwitami o średnicy od 0,5 do 1 cm zlokalizowana na tułowiu, twarzy i dłoniach. Obecnie nie istnieje lek umożliwiający pełne wyleczenie. Dostępne są natomiast substancje spowalniające powielanie wirusów w organizmie, co wydłuża czas życia osoby chorej.

Rzeżączka

Rzeżączkę wywołują bakterie Gram-ujemne - dwoinki rzeżączki (łac. Neisseria gonorrhoea). Jest to choroba bardzo rozpowszechniona i może współwystępować wraz z innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową. W przypadku mężczyzn choroba objawia się jako rzeżączkowe zapalenie cewki moczowej, dające niewielkie objawy lub przebiegające bezobjawowo. Może pojawić się śluzowo-ropna wydzielina z cewki moczowej, częste bolesne parcie na mocz oraz bolesne wzwody. Rzeżączka u kobiet przebiega bezobjawowo lub daje niewielkie dolegliwości takie jak upławy, ból podbrzusza, pieczenie przy oddawaniu moczu i bolesne parcie na mocz.

Opryszczka narządów rodnych

Opryszczka narządów rodnych jest wynikiem zakażenia wirusem HSV (Herpes simplex virus), najczęściej typu 2. Wirus namnaża się w powierzchniowych warstwach skóry, powodując jej stan zapalny i uszkodzenie komórek. W przebiegu infekcji występują objawy takie jak gorączka, dreszcze, osłabienie, bóle mięśniowo-stawowe, powiększenie węzłów chłonnych pachwinowych. Na skórze pojawiają się wykwity początkowo przyjmujące postać pęcherzyków, które następnie pękają tworząc nadżerki. U kobiet zlokalizowane są najczęściej w okolicach warg sromowych, szyjki macicy lub odbytu. U mężczyzn z kolei – na napletku, prąciu, żołędzi lub pośladkach. Seks oralny z chorą osobą może prowadzić do opryszczkowego zapalenia gardła.

Kłykciny kończyste - zakażenie wirusem HPV

Do przeniesienia wirusa brodawczaka ludzkiego (podtypy genitalne) dochodzi drogą kontaktów seksualnych, wewnątrzmaciczną (wertykalną), okołoporodową, a także poprzez palce rąk. Większość zakażeń ulega samoistnej regresji. Jeśli zakażenie utrzymuje się przez dłuższy czas pojawiają się zmiany skórne. Wśród podtypów HPV wyróżnia się typy onkogenne, które powodują m.in. raka szyjki macicy, pochwy, prącia czy odbytu. Istnieją także podtypy nieonkogenne, prowadzące do pojawienia się brodawek płciowych nazywanych kłykcinami kończystymi – kilkumilimetrowe grudki często łączące się ze sobą i przybierające postać kalafiorowatych brodawek.

Zapalenie wątroby typu B

Wirusowe zapalenie wątroby typu B przenosi się przez stosunki seksualne, ale również poprzez krew. U ponad połowy zakażonych przebiega bezobjawowo, jednak u części powoduje ostre zapalenie wątroby. Początkowym objawem jest zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych (AspAT, ALAT) oraz bilirubiny, co może prowadzić do żółtaczki. Ponadto pojawić się mogą: nudności, wymioty, ból brzucha, mięśni i stawów, wzmożona męczliwość. W Polsce szczepienie przeciwko WZWB jest obowiązkowe.

Badania na choroby weneryczne - jak wykryć chorobę weneryczną?

Badania diagnostyczne chorób przenoszonych drogą kontaktów seksualnych różnią się w zależności od czynnika wywołującego - pasożyty, bakterie, wirusy. Materiałem do badań może być wydzielina ze zmian skórnych, krew, wymaz z błony śluzowej, a także wycinki zmian pobierane do badań histopatologicznych. Wśród dostępnych metod wymienić można:

• testy serologiczne - wykrywają antygeny drobnoustrojów lub przeciwciała przeciwko danym czynnikom infekcyjnym
• testy enzymatyczne
• testy mikroskopowe
• badanie PCR wykrywające materiał genetycznych drobnoustrojów
• badania histopatologiczne pobranych wycinków
• hodowle mikrobiologiczne drobnoustrojów

Przykładami testów diagnostycznych na najczęściej występujące choroby weneryczne są:

• HIV - test przesiewowy z krwi żylnej na obecność antygenu p24 potwierdzone testem Western blot
• Chlamydioza- oznaczenie immunoglobulin IgG oraz IgM, wymaz ze zmian na narządach płciowych, testy immunoenzymatyczne
• Rzeżączka - rozmaz z wydzieliny szyjki macicy, cewki moczowej, gardła lub odbytnicy, testy wykrywające materiał DNA dwoinki rzeżączki lub hodowla na podłożu selektywnym
• Rzęsistkowica - mikroskopowe badanie wydzielin pobranych z cewki moczowej u mężczyzn lub pochwy u kobiet
• Ureaplasma - test PCR wymazu z szyjki macicy i cewki moczowej
• Opryszczka narządów płciowych - badania serologiczne, badanie PCR, hodowle wirusów na kulturach tkankowych
• Kiła - testy: VDRL, USR, FTA-ABS, TPHA
• Kłykciny kończyste - test PCR wykrywający DNA wirusa HPV
• WZW typu B - o aktywnym zakażeniu świadczą antygeny HBs, HBeAg, anty-HBc IgM w surowicy krwi
• Kandydoza pochwy - badanie próbek pobranych ze zmian i badanie mykologiczne

Testy na niektóre choroby weneryczne dostępne są również w aptekach. Przykładem może być:

• Test na kiłę wykrywający przeciwciała IgM oraz IgG przeciwko Treponema pallidum (bakterie wywołujące kiłę) we krwi uzyskanej z nakłucia palca
• Test na HIV - badanie przesiewowe wykrywające obecność przeciwciał IgG i IgM, powstających w wyniku reakcji immunologicznej organizmu po kontakcie z wirusem HIV. Materiałem do badań jest krew uzyskana w wyniku nakłucia palca
• Test określający jakościowo obecność antygenu przeciwko rzęsistkowi pochwowemu
• Domowy test na kandydozę

Oczywiście są to testy do samokontroli. W przypadku podejrzenia choroby należy udać się do lekarza wenerologa. Jest to specjalizacja z zakresu dermatologii.

Leczenie chorób przenoszonych drogą płciową

Leczenie każdej choroby przebiega w inny sposób. Te o podłożu bakteryjnym leczone są poprzez dobranie odpowiedniego antybiotyku. W przypadku chorób wirusowych takich jak zakażenie wirusem HIV czy HPV nie ma obecnie metod gwarantujących pełne wyleczenie. W przypadku niektórych infekcji stosuje się leki przeciwwirusowe.

Profilaktyka najczęstszych chorób wenerycznych

Podstawą zmniejszenia ryzyka zakażenia chorobami wenerycznymi jest unikanie ryzykownych kontaktów seksualnych i częstego zmieniania partnerów, stosowanie zabezpieczenia w postaci prezerwatywy oraz wchodzenie w kontakty intymne z osobami przebadanymi pod kątem infekcji przenoszonych drogą płciową. W profilaktyce niektórych chorób wirusowych stosowane są szczepienia ochronne np. przeciwko HPV czy WZWB.

Infekcje często przebiegają bezobjawowo. Z tego powodu osoby często zmieniające partnerów seksualnych powinny przeprowadzać regularne badania profilaktyczne w kierunku opisywanych chorób.

 

Przypisy

1. Nowicki R. Dermatologia i choroby przenoszone drogą płciową. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2019.
2. Majewski, S. Dermatozy i zakażenia okolic zewnętrznych narządów płciowych. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2018.