Żywienie medyczne / żywienie kliniczne
Czym jest żywienie medyczne/żywienie kliniczne?
Żywienie medyczne – oznacza specjalistyczny sposób odżywiania, stosowany w momencie w którym zwykła dieta nie może zapewnić odpowiedniej podaży składników odżywczych w małej objętości oraz wówczas, kiedy spożywanie tradycyjnych posiłków nie jest możliwe lub przeciwskazane. Preparaty do żywienia medycznego zapewniają chorym bezpieczeństwo energetyczne, dostarczają białko pełnowartościowe, witaminy i składniki mineralne. Ważna jest również konsystencja, osmotyczność, forma podania oraz aspekt smakowy. W przypadku wielu chorób może pojawić się konieczność stosowania żywienia medycznego. Wynika ona z niedożywienie pacjenta spowodowanego przebytym zabiegiem operacyjnym, brakiem apetytu, który towarzyszy wielu chorobą, problemami z połykaniem np. po wylewach, udarach lub wskazania do diety lekkostrawnej o konsystencji papki. W trakcie postępowania przy chorobach nowotworowych występuje zmniejszenie apetytu i spożycia pokarmu prowadzące do niedożywienia i wyniszczenia organizmu, co określa się jako kacheksję nowotworową. Chory traci tkankę tłuszczową i mięśniową, występują u niego zaburzenia metaboliczne i hormonalne oraz ogólne osłabienie, co dodatkowo zmniejsza szansę na wyzdrowienie. Żywienie medyczne posiada dużą gęstość odżywczą, dlatego przy małej objętości, dostarcza do organizmu wszystkie niezbędne składniki odżywcze. Jest wolne od wszelkich zanieczyszczeń zarówno biologicznych jak i chemicznych. Preparaty nie wymagają specjalnych warunków przechowywania, a sposób dawkowania może być indywidualnie dostosowany do potrzeb pacjenta. Warto również pamiętać, że w wielu jednostkach chorobowych dieta jest kluczowym elementem, a zastosowanie żywienia medycznego zwiększa szanse wyzdrowienia i zmniejsza ryzyko zgonu.
Żywienie medyczne ma szerokie zastosowanie tam gdzie występuje pogorszenie stanu odżywienia, spowodowane brakiem apetytu lub zaburzeniami smaku, występują nudności lub wymioty, biegunka, pojawiają się problemy z przełykaniem, nie jesteśmy wstanie, aż tyle zjeść, aby zapewnić sobie bezpieczeństwo energetyczne lub mamy zespół złego wchłaniania.
Najczęściej te objawy występują w następujących schorzeniach:
- w okresie okołooperacyjnych i w czasie rekonwalescenci, gdyż proces gojenia ran powoduje zwiększenie zapotrzebowania na białko pełnowartościowe, dodatkowo warto pamiętać, że pacjenci po operacji nie mają apetytu.
- w czasie długiej hospitalizacji, po ciężkiej chorobie, pacjenci tracą na wadzę, dlatego warto ich wzmocnić dodatkową porcją preparatu medycznego bogatego w substancje odżywcze
- w czasie rehabilitacji w domu, kiedy pacjenci powinni odżywiać się prawidłowo, spożywać 5 posiłków dziennie i utrzymać odpowiedni stan nawodnienia, jeden z posiłków w celu wzmocnienia diety może być preparatem medycznym.
- w chorobach o podłożu neurologicznym : udar, choroba Parkinsona, Alzheimera i innych zespołach otępienia pacjenci często zapominają o posiłkach, mają trudności w połykaniu pokarmu o normalnej konsystencji lub nie chcą ich spożywać, dlatego łatwiej im podać preparat medyczny
- w chorobach nowotworowych, po operacji, podczas cykli chemio- i radioterapii, a także w okresie rekonwalescencji. Leczenie polega na niszczeniu komórek nowotworowych, różnymi metodami: zabiegiem chirurgicznym, radioterapią, chemioterapią, hormonoterapią, zabiegiem z zastosowaniem lasera. Prawidłowe odżywianie jest gwarancją lepszego rokowania zdrowotnego. Dieta w tym okresie powinna być spełniać, kilka ważnych funkcji: niedopuszczać do niedożywienia, uaktywniać odporność, poprawić przemianę materii oraz chronić narządy wewnętrzne narażone na uszkodzenia na skutek chemio- i radioterapii. Dobrze odżywiony organizm ma więcej siły, aby walczyć z chorobą. Dieta w chorobie nowotworowej dopierana jest zależnie od rodzaju nowotworu oraz narządów jakie ten nowotwór zajmuje i jak dalece jest zaawansowany. Wspólne są jednak niektóre zalecenia: tuż po zabiegu chirurgicznym zaleca się dietę pooperacyjną, czyli na początek płynną, następne płynną wzmocnioną, następnie powoli przechodzi się do diety lekkostrawnej, niskotłuszczowej. W przypadku wyniszczenia organizmu posiłki powinny być bogate w białko i bardziej energetyczne. Tutaj z pomocą przychodzi pacjentom żywność medyczna bogata w białko pełnowartościowe i dużą gęstość odżywczą.
- przy trudno gojących się ranach, szczególnie jeżeli u pacjenta występuje niedożywienie, gdyż w celu zapewnienia odpowiedniego środowiska procesu gojenia rany, potrzebne jest białko pełnowartościowe, witaminy i sole mineralne oraz odpowiedni stopień nawodnienia organizmu.
Podane wyżej schorzenia mogą dotyczyć każdej grupy wiekowej, czyli osób starszych, w średnim wieku, młodych jak i dzieci.
Dla każdej z grup wiekowych jak również schorzeń i potrzeb przygotowany jest odpowiedni rodzaj preparatu, który powinien zalecić nam lekarz lub dietetyk.
Diety o zmienionej konsystencji to dieta papkowata (półpłynna) i dieta płynna.
Dieta papkowata ma zastosowanie przy chorobach jamy ustnej i przełyku tj. zapalenie jamy ustnej, zapalenie przełyku, rak przełyku, zwężenie przełyku, żylaki przełyku. Stosowana jest również w przypadku utrudnionego gryzienia i połykania, w niektórych chorobach przebiegających z gorączką, po niektórych zabiegach chirurgicznych oraz według wskazań lekarza prowadzącego.
Celem diety jest zapewnienie choremu wszystkich niezbędnych składników odżywczych jak również ich forma ich podania musi być tak przygotowany, aby nie drażnić mechanicznie, chemicznie, termicznie zmienionych chorobowo miejsc. Wartość odżywcza takiej diety jest zbliżona do diety lekkostrawnej, różnica polega na konsystencji, które są w formie rozdrobnionej. Najważniejszym składnikiem w tej diecie jest białko pochodzenia zwierzęcego, witamina C, witaminy z grupy B, oraz składników mineralnych.
Potrawy przyrządzane poprzez proces gotowania. W diecie papkowatej zastosowanie mają zupy przecierane, zupy krem, wzbogacane np. śmietaną, żółtkiem, masłem lub preparatem medycznym. Można też podawać zupy czyste, chociaż te mają zdecydowanie mniejszą wartość odżywczą. Warzywa i owoce zaleca się w postaci surowych soków oraz przetworzone w procesie gotowania lub pieczenia. Mięso gotowane mielone lub sporządzone z masy mielonej najlepiej podawać z sosami.
Zawartość poszczególnych składników odżywczych w takiej diecie przedstawia się następująco:
- białko ogółem – 16% sumy dobowego zapotrzebowania energetycznego
- tłuszcze – 30% sumy dobowego zapotrzebowania energetycznego
- węglowodany – 54% sumy zapotrzebowania energetycznego
Przykład jadłospisu na dietę papkowatą:
Śniadanie:
- Zupa mleczna z kaszą manną
- Pieczywo pszenne rozmoczone w mleku
- Odżywczy napój owocowy wzbogacony preparatem medycznym
II śniadanie
- Herbata z mlekiem
- Jabłko pieczone
Obiad
- Zupa koperkowa z preparatem medycznym
- Puree ziemniaczane z masłem
- Puree z gotowanych buraków z masłem
- Rozdrobnione pulpety z indyka
Podwieczorek
- Koktajl z preparatem medycznym
Kolacja
- Kawa zbożowa z mlekiem
- Twarożek z jabłkiem pieczonym
Dieta płynna
Dieta płynna stosowana jest:
- u chorych u których występują wymioty, nudności i biegunka
- w innych przypadkach chorobowych według wskazań lekarza
Dieta ma na celu dostarczenie pacjentowi odpowiedniej ilości płynów, jeżeli jest już możliwe dostarcza również składniki odżywcze.
W skład diety wchodzą tylko płynny: woda przegotowana, woda mineralna niegazowana, napar z rumianku, herbata bez cukru.
Lekarz może choremu zalecić 5% kleik przecedzony przez sitko, ugotowany z kaszy jęczmiennej, ryżu lub płatków owsianych. Jeżeli nie ma przeciwskazań choremu można podawać chudy rosół z cielęciny lub drobiu. Dieta składająca się tylko z płynów nie może być długo stosowana, aby nie doprowadzić do niedożywienia pacjenta. Dietę składającą się z płynów można stosować 1-2 dni. W miarę poprawy stanu zdrowia chorego do kleików można podawać żółtko jajka, masło. Następnie wprowadza się stopniowo dietę wzmocnioną.
Dietę stopniowo rozszerza się, przechodząc z diety półpłynnej na dietę lekkostrawną.
Dieta płynna wzmocniona
Dieta płynna wzmocniona stosowana jest w chorobach jamy ustnej i przełyku, w chorobach przy braku przytomności pacjenta i w innych stanach chorobach według wskazań lekarza prowadzącego. Dieta ta ma na celu dostarczenie pacjentowi odpowiedniej ilości energii i składników pokarmowych oraz ochronne jamy ustnej i przewodu pokarmowego przed drażnieniem mechanicznym, chemicznym i termicznym pokarmów.
Charakterystyczną cechą diety jest konsystencja. Pożywienie musi być lekkostrawne, ubogie w błonnik pokarmowy, bez ostrych przypraw i używek, nie może powodować wzdęć, biegunek, a jednocześnie zaparć. Posiłki spożywane są w sposób naturalny. Gdy żywienie doustne jest niemożliwe, pożywienie podawane jest przez sondę. Posiłki muszą mieć odpowiednią wartość energetyczną i odżywczą, aby nie doprowadzić do niedoborów pokarmowych. Oczywiście zapotrzebowanie energetyczne i odżywcze powinno być dopierane indywidualnie dla każdego pacjenta, zależnie od wieku, płci i masy ciała.
Wszystkie posiłki mają konsystencję płynną, pokarmy po przygotowaniu są przecierane lub miksowane.
Do przygotowania takiej diety stosujemy np. kasze w postaci kleików, biszkopty, suchary, bułki (zmiękczone w mleku), ser biały homogenizowany, żółtka jaja, chude mięso, chude ryby, masło, śmietanka, oliwa z oliwek, warzywa i owoce gotowane.
Oczywiście wszystkie produkty powinny być przetworzone w wyniku procesu gotowania, a następnie miksowania.
Dieta przez zagłębnik lub przetokę.
Dieta przez zagłębnik lub przetokę stosowana jest:
- w chorobach nieprzytomnych
- u chorych z zaburzeniami połykania na tle neurologicznym
- w urazach części czaski twarzy
- po oparzeniach jamy ustnej, przełyku i żołądka
- w innych chorobach według wskazań lekarza
Dieta do żywienia przez zagłębnik musi mieć odpowiednią konsystencję, aby nie wystąpiły trudności w jej podawaniu. Dieta ta ma zapewnić odpowiednią podaż energii i składników odżywczych. Powinna być dobrze tolerowana przez chorego; nie może dawać uczucia pełności, rozpierania w nadbrzuszu, bólu i wzdęcia brzucha, wywoływać nudności, wymioty, biegunkę lub zaparcia. Do żywienia przez zagłębnik można wykorzystać dietę płynna wzmocnioną.
Często stosuje się diety gotowe, wytwarzane przez firmy farmaceutyczne ponieważ mają zbilansowany skład, są wolne od wszelki zanieczyszczeń, pozbawione są składników, które mogą szkodzić choremu. Dodatkowo, łatwe są w przechowywaniu i planowaniu diety chorego. Mają płynną konsystencję, dlatego nie zatykają cewników. Zana jest ich wartość osmolarna, ściśle określona dla danego preparatu w granicach 250-400 mOsmol/l.
Diety przemysłowe mogą być bezlaktozowe, normokaloryczne, normobiałkowe, izoosmolarne, ubogo- lub bogatoresztkowe lub bezresztkowe, wzbogacone w tłuszcze MCT, kwasy tłuszczowe z rodziny n-3, glutaminę, argininę, witaminy, sole mineralne.
Obecnie w Polsce jest bardzo szeroki asortyment gotowych preparatów do żywienia przez zagłębnik lub przetokę.
Dobór preparatu dla danego pacjenta zależy od wielu czynników: choroby podstawowej, jej powikłań, chorób współistniejących, zapotrzebowania na energię, białko, stanu odżywienia, wydolności przewodu pokarmowego.
Żywienie medyczne Nutridrink to specjalistyczne preparaty odżywcze stworzone dla pacjentów, którzy z powodu choroby i towarzyszących jej konsekwencji nie są w stanie, za pomocą codziennej diety, dostarczyć organizmowi odpowiedniej ilości składników odżywczych. Zawierają one białko, energię, witaminy i składniki mineralne skoncentrowane w małej objętości. Marka Nutridrink jest najczęściej polecana przez lekarzy*
Produkty Nutridrink to: Nutridrink, Nutridrink Protein, Calogen, FortiCare, Nutridrink Yoghurt style, Nutridrink Muli Fibre, Nutridrink Juice style, Cubitan, Diasip, Fantomalt, Nutilis, preOp, Protifar, Renilon 4.0, Renilon 7.5, Souvenaid, NutriKid MultiFibre.
*w kategorii doustnego żywienia medycznego. IQVIA Poland Pharmascope MAT/09/2020, Units © 2020 IQVIA and its affiliates. All rights reserved.
Żywienie medyczne Nutridrink
Żywienie medyczne Fresubin
Fresubin to żywność specjalnego przeznaczenia medycznego w postaci diet doustnych typu DRINK do picia lub deseru do spożycia łyżeczką, będący skoncentrowanym źródłem składników odżywczych, witamin, makro i mikroelementów w niewielkiej objętości. Diety Fresubin są pomocne w sytuacji, gdy nie jesteś w stanie dostarczyć sobie ze standardowo przyjmowaną dietą odpowiedniej ilości energii, białka i składników odżywczych nadmiernie utraconych podczas terapii czy rekonwalescencji.
Produkty Fresubin to: Fresubin Energy, Fresubin Jucy, Fresubin Protein Energy, Fresubin Hepa, Fresubin Renal, Frebini Energy, Diben, Supportan.
Żywienie medyczne Resource to szeroki wybór warinatów i smaków. Żywność stworzona dla osób, które nie są w stanie przy pomocy zwykłych produktów spożywczych dostarczyć sobie wszystkich składników odżywczych w odpowiednich ilościach. W zależności od zapotrzebowania dostępne są produkty Resource o różnej zawartości białka i energii.
Produkty Resource to: Resource 2.0, Resource Protein, Resource 2.0 + fibre, Resource Refresh, Resource Dianet Plus, Resource Instant Protein.
Żywienie medyczne Resource
