Oparzenia słoneczne - pierwsza pomoc. Jak złagodzić podrażnienia i ból? Poznaj domowe sposoby na oparzenia słoneczne!

Oparzenia słoneczne 1, 2 i 3 stopnia. Jak łagodzić objawy związane z oparzeniami słonecznymi?

Oparzenia słoneczne są konsekwencją zbyt długiej i zbyt intensywnej ekspozycji na promieniowanie słoneczne, które uszkadza komórki skóry. Wiele osób wciąż bagatelizuje niestety kilkudniowe zaczerwienienie skóry i nie stosuje właściwej ochrony przeciwsłonecznej podczas opalania i na co dzień, co jednocześnie zwiększa ryzyko na zachorowanie na czerniaka (złośliwy nowotwór skóry) w przyszłości (nie mówiąc już o szybszym starzeniu się skóry i powstawaniu na niej przebarwień i plam barwnikowych). Jeśli jednak oparzenie słoneczne już się pojawi, warto wiedzieć, co w takiej sytuacji robić, by zagoiło się jak najszybciej i bez pozostawiania śladów czy blizn. Jak wygląda więc pierwsza pomoc przy parzeniach słonecznych? Jak łagodzić zaczerwienienie, obrzęk, ból i pieczenie? Czy przy pojawieniu się pęcherzy w miejscu oparzenia faktycznie należy udać się do lekarza? Poznaj najważniejsze zasady pielęgnacji skóry poparzonej promieniowaniem UV i dowiedz się, jak zapobiegać takim sytuacjom w przyszłości!

Jak powstają oparzenia słoneczne skóry? Zbyt długa ekspozycja skóry na promieniowanie słoneczne

Ludzka skóra dysponuje dość skutecznym mechanizmem obronnym przed promieniowaniem słonecznym. W jego przebiegu udział bierze melanina - a więc barwnik skóry, który tymczasowo ją przyciemnia (efekt ten nazywamy opalenizną i warto tu podkreślić, że z punktu widzenia zdrowia dermatologicznego, nie jest on korzystnym rezultatem, a jedynie wynikiem drażnienia skóry przez promienie słoneczne). W konkretnych warunkach i okolicznościach wspomniany mechanizm przestaje być jednak efektywny. Dzieje się tak w przypadku długotrwałej ekspozycji na promieniowanie UV - bez przerw, bez ochrony i w porach dnia o największym nasłonecznieniu.

Wówczas melanina traci swoje właściwości i dochodzi do naruszenia tkanek, co odczuwane jest przez osobę poparzoną przez słońce w formie bólu, tkliwości skóry, pieczenia i szczypania. Miejsce wyeksponowane na słońce jest ucieplone oraz bardzo wrażliwe na dotyk. Dodatkowo skóra staje się czerwona i widać gołym okiem, że jest podrażniona. Objawy oparzenia słonecznego mogą obejmować także swędzenie - zwłaszcza w późniejszych etapach gojenia ran powstałych w wyniku zanikania zmian skórnych (bąbli, pęcherzy, łuszczenia się naskórka).

Kto jest szczególnie narażony na oparzenia słoneczne?

Oczywiście przed poparzeniami słonecznymi powinniśmy chronić się wszyscy, jednak istnieją grupy osób, które są szczególnie narażone na wystąpienie tej nieprzyjemnej konsekwencji kąpieli słonecznych. Należą do nich:

• osoby o jasnym fototypie - bardzo bladej lub bladej skórze, z jasnymi tęczówkami i włosami, ze skórą szybko czerwieniejącą się po ekspozycji na słońce;
• kobiety w ciąży - wahania hormonów zachodzące podczas tych wyjątkowych 9 miesięcy mogą przyczynić się do uwrażliwienia skóry na słońce i powstawania ostudy, przebarwień, ale także szybszego pojawiania się poparzeń;
• osoby reagujące wysypką na ekspozycję na słońce (cierpiące na tak zwane „uczulenie na słońce”, a tak naprawdę - na osutkę świetlną);
• noworodki, niemowlęta i dzieci. Skóra u najmłodszych jest zdecydowanie mniej odporna na drażnienie promieniowaniem słonecznym, dlatego w ich przypadku należy pamiętać o skutecznej i jak najwyższej ochronie UV;
• osoby w trakcie kuracji lekami fotouwrażliwiającymi - wśród nich wyróżnić można chociażby preparaty z dziurawcem, ale również leki przeciwtrądzikowe.

Oczywiście o szczególnej ochronie powinny pamiętać również osoby ze skórą wrażliwą, a także w trakcie kuracji złuszczających z wykorzystaniem kwasów kosmetycznych czy retinoidów.

Oparzenia słoneczne I stopnia, oparzenia słoneczne II stopnia i III stopnia

Ogólnie rzecz biorąc, oparzenia - jako uraz - dzielimy na 3 główne stopnie:

• oparzenia I stopnia - obejmujące powierzchowne uszkodzenia skóry, bez rozpoczęcia procesu denaturacji białka (a więc jego nieodwracalnego zniszczenia). Objawiają się zaczerwienieniem skóry, jej podrażnieniem i przekrwieniem;
• oparzenia II stopnia - obejmujące niepełną grubość skóry, powodujące powstanie dolegliwości bólowych oraz pęcherzy wypełnionych płynem surowiczym;
• oparzenia III stopnia - obejmujące pełną grubość skóry, skutkujące zbieleniem, a w ciężkich przypadkach - zwęgleniem skóry oraz jej martwicą.

Oparzenia słoneczne to zwykle oparzenia kwalifikowane do I stopnia, ewentualnie do stopnia IIA (czyli jako oparzenie powierzchowne, obejmujące naskórek i część skóry właściwej). Co prawda te typy urazów goją się u większości pacjentów dość szybko i dobrze, bez pozostawiania przebarwień czy blizn, to w niektórych przypadkach mogą być powikłane - na przykład poprzez nadkażenie rany i rozwój infekcji w miejscu oparzenia. Aby zapobiegać takim następstwom, warto wiedzieć, jak udzielać pierwszej pomocy w przypadku naruszenia skóry przez promieniowanie UV.

Pierwsza pomoc w przypadku poparzeń słonecznych

Osoba, u której doszło do poparzenia słonecznego, powinna być przede wszystkim zabrana do zacienionego miejsca, a najlepiej - do pomieszczenia, by ochronić skórę przed dalszym ogrzewaniem. Następnie zaczerwienione miejsca polewamy chłodną czy letnią wodą (nigdy zimną ani ciepłą) przez około 10-15 minut. Służy to nie tylko przyniesieniu ulgi osobie poparzonej, ale również przerwaniu procesów termicznych, które bez interwencji mogą prowadzić do powstania głębszego urazu.

Mokrą skórę osuszamy ręcznikiem (a najlepiej jednorazowymi, papierowymi ręcznikami) i nie osłaniamy jej ubraniem, ale jednocześnie pozostajemy wewnątrz pomieszczenia. W tym momencie przychodzi czas na zastosowanie domowych metod na oparzenia słoneczne, o których piszemy poniżej.

Należy tutaj dodać, że w przypadku wystąpienia u pacjenta silnego bólu głowy, zaburzeń widzenia i świadomości, gorączki, majaczenia, nudności, nieregularnego rytmu serca czy omdleń, powinniśmy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem - mogą być to objawy udaru cieplnego (nazywanego również udarem słonecznym czy też porażeniem słonecznym).

Domowe sposoby na oparzenia słoneczne - jak złagodzić ból, rumień i podrażnienia? Czy należy usuwać pęcherze?

Wśród domowych sposobów na oparzenia słoneczne można wyróżnić między innymi nacieranie podrażnionych miejsc olejem lub oliwą, smarowanie ich śmietaną lub jogurtem, a także schładzanie ich kostkami lodu. Przede wszystkim, pod żadnym pozorem nie należy stosować na skórę poparzoną słońcem tłustych substancji - olejów, masła, oliwy. Ta metoda może doprowadzić jedynie do pogorszenia stanu pacjenta, z uwagi na znaczne utrudnienie wymiany gazowej oraz zaburzenie procesu oddawania ciepła. Jeśli chodzi o ochłodzenie oparzonych miejsc kostkami lodu, to w tym przypadku również warto zrezygnować z takiego sposobu, z uwagi na możliwość jeszcze większego podrażnienia skóry (lepiej zmienić je na mokry, chłodny okład).

A co ze schłodzonym kefirem, maślanką, jogurtem czy śmietaną? Gdy nie mamy nic innego pod ręką, to możemy wykorzystać ten domowy sposób na oparzenia słoneczne, jednak zdecydowanie lepszym wyborem będzie smarowanie skóry preparatami dostępnymi w aptece czy drogerii. Produkty mleczne to produkty spożywcze - ich skład docelowo nie nadaje się do smarowania skóry i, w niektórych przypadkach, może doprowadzić do rozwoju infekcji oparzonego, uszkodzonego miejsca.

Wśród preparatów, które doskonale sprawdzą się w łagodzeniu bólu, świądu i pieczenia, można wyróżnić te zawierające w swoim składzie aloes w postaci żelu, a także kremy lub pianki z pantenolem oraz z alantoiną. To bezpieczne do stosowania substancje, zamknięte w formułach, które z powodzeniem można schładzać w lodówce i w ten sposób nanosić na skórę pacjenta. Łagodzą one ból i pieczenie, zmniejszają zaczerwienienie i wpływają pozytywnie na dalsze etapy gojenia. W pierwszych kilku dniach można przyjmować również ogólnodostępne, doustne leki przeciwbólowe i przeciwzapalne.

W miarę upływu czasu, na poparzonej słońcem skórze, mogą pojawić się pęcherze (o różnych wielkościach) wypełnione płynem surowiczym. Pod żadnym pozorem nie należy ich przekłuwać! Zarówno znajdujący się w nich płyn, jak i sam naskórek, z którego utworzony jest pęcherz, stanowią naturalny opatrunek na najbardziej podrażnione miejsca. Stopniowo zmiany będą wchłaniać się same. Po kilku dniach może nastąpić łuszczenie skóry - jej także nie można naruszać i drapać, by nie podrażnić delikatnego, „nowego” i świeżego naskórka i nie zwiększać ryzyka powstania przebarwień oraz blizn.

Jak zapobiegać oparzeniom słonecznym? Zmniejszenie ekspozycji skóry na promieniowanie ultrafioletowe, kremy z filtrem i inne sposoby

Profilaktyka oparzeń słonecznych powinna obejmować wielotorowe działania, wśród których można wyróżnić:

• stosowanie kremów, olejków, mgiełek czy innych preparatów z filtrami ochronnymi. Warto wybierać te o najwyższym faktorze SPF oraz z deklaracją ochrony przed promieniowaniem UVB (ponieważ to właśnie ten rodzaj promieniowania powoduje największe uszkodzenia skóry). Należy pamiętać o aplikacji kosmetyków przeciwsłonecznych zwłaszcza latem, na wakacjach w ciepłych miejscach oraz w górach (także zimą, gdzie słońce w ciągu dnia operuje na stokach bardzo mocno);
• reaplikację produktów przeciwsłonecznych w ciągu dnia - zwłaszcza po wysiłku fizycznym, po kąpieli w morzu czy innym zbiorniku wodnym, po wytarciu ciała i po wszystkich tych czynnościach, które mogłyby usunąć poprzednią warstwę ochronną ze skóry;
• noszenie nakryć głowy oraz zakrywanie ramion. To właśnie skóra głowy, czubek nosa, uszy oraz ramiona i górna część pleców są zazwyczaj eksponowane na słońce podczas letnich miesięcy i to one najszybciej ulegają poparzeniom. Aby temu zapobiec, oprócz produktów z filtrem warto stosować także ochronę barierową w postaci kapeluszy, czapek, lekkich koszul lub narzutek;
• chowanie się przed słońcem w godzinach, w których operuje ono najsilniej - latem nawet od 10.00 do 14.00-15.00. To w tych przedziałach czasowych istnieje największe ryzyko poparzenia skóry.

Oczywiście oprócz powyższych zasad, w trakcie upałów pamiętajmy również o odpowiednim nawodnieniu organizmu oraz o chronieniu się przed słońcem także w ramach profilaktyki udarów słonecznych (o których więcej piszemy w tekście Udar słoneczny - objawy, jak się go ustrzec, co zrobić w razie udaru?).

Źródła:

1. E. C. O. Lloyd, B. C. Rodgers, M. Michener, M. S. Williams, Oparzenia leczone pozaszpitalne - zapobieganie i opieka [w:] Medycyna Praktyczna, 28.05.2015
2. G. Cebula, J. Ciećkiewicz, Oparzenie skóry [w:] Interna - Mały Podręcznik Medycyny Praktycznej, weryfikacja hasła: 10.08.2023
3. Lek. med. Ł. Matusiak, prof. dr hab. med. E. Baran, Oparzenia słoneczne - problem wciąż aktualny [w:] Medycyna po Dyplomie 07/2007
4. Dr n. med. J. Salomon, Ekspozycja na słońce: korzyści i ryzyko [w:] Medycyna po Dyplomie 07-08/2016
5. K. Korzeniewski, Choroby skóry powracających z podróży [w:] Varia Medica 2018;2(6)
6. P. Rutkowski, P. J. Wysocki, A. Nasierowska-Guttmejer, A. Jeziorski, W. M. Wysocki, E. Kalinka i inni, Czerniak skóry [w:] Onkologia w Praktyce Klinicznej - Edukacja, tom 6, nr 4 (2020)