Potas - właściwości, norma, objawy niedoboru potasu.

Niedobór potasu - przyczyny

Niedobór potasu czyli hipokaliemia może być spowodowana niedostateczną podażą w skutek jadłowstrętu czy niedożywienia, zwiększonym napływem potasu do komórek (najczęściej w wyniku zasadowicy lub pobudzenia układu współczulnego), przedawkowaniem insuliny, jak również biegunką. Hipokaliemia może wystąpić także przy nadużywaniu niektórych leków moczopędnych, sterydów i mineralokortykosteroidów.

Niedobór potasu – objawy

Hipokaliemia, w zależności od jej nasilenia, może objawiać się zaparciami, zaburzeniami rytmu serca i osłabieniem mięśni szkieletowych. Czasami występują również drżenia mięśniowe, mrowienie i drętwienie kończyn. Może dojść również do zaburzeń neurologicznych nadpobudliwość nerwowa czy apatia. Niedobór potasu jest także przyczyną gromadzenia się kwasu mlekowego i pirogronowego w tkankach i zakwaszenia organizmu.

Nadmiar potasu – przyczyny

Hiperkaliemia, czyli nadmiar potasu, może być spowodowana różnymi stanami patologicznymi np. niewydolnością nadnerczy (choroba Addisona), niewydolnością nerek, hipoaldosteronizmem, a także w stanach przebiegających z upośledzeniem transportu potasu do komórek lub po dożylnym podaniu zbyt dużej dawki potasu. Hiperkaliemia może być również polekowa, najczęściej przy stosowaniu ACEI, blokerów receptora aldosteronowego (np. spironolakton), inhibitorów reniny oraz suplementów potasu w zbyt dużej dawce.

Nadmiar potasu – objawy

Hiperkaliemia objawia się podobnie jak hipokaliemia. Dochodzi do zaburzeń przewodnictwa nerwowego i pracy mięśni, zaburzeń rytmu serca, zaburzeń czucia i świadomości. Należy pamiętać, że znaczny niedobór lub nadmiar potasu jest stanem zagrożenia życia, może być symptomem wielu poważnych chorób i wymaga pilnej konsultacji lekarskiej.

Co zawiera potas?

Produkty bogate w potas to warzywa i owoce, w szczególności seler, marchew, pomidory, kapusta, pietruszka, banany, śliwki, porzeczki, suszone owoce. Dobry źródłem są również zbożowe produkty pełnoziarniste i  rośliny strączkowe. Mniejsze ilości zawarte są  w mięsie i produktach mlecznych. Zawartość potasu w wybranych produktach przedstawia tabela 1. Dieta bogata w potas może zmniejszać ryzyko powstania kamieni nerkowych oraz obniżać ciśnienie tętnicze.

Tabela 1. Zawartość potasu w wybranych produktach spożywczych

Jak uzupełnić potas?

O tym czy potrzebujemy uzupełnienia potasu powinien zadecydować lekarz, na podstawie pomiaru stężenia potasu w surowicy krwi. Nie powinniśmy sami podejmować tej decyzji, ponieważ objawy niedoboru potasu nie są swoiste, to znaczy mogą wystąpić w przebiegu różnych chorób. Zakres norm stężenia potasu w surowicy krwi przedstawiony jest w tabeli 2.

Tabela 2. Zakres norm stężenia potasu w surowicy krwi.

Jeśli mamy niewielki niedobór potasu, zazwyczaj wystarcza dieta bogata w produkty, będące dobrym źródłem tego makroskładnika. Suplementacja potasu często jest zalecana pacjentom kardiologicznym, przyjmującym niektóre leki moczopędne. Według badań może obniżać ciśnienie skurczowe i rozkurczowe u pacjentów chorujących na nadciśnienie, szczególnie spożywających dużo soli wraz z dietą.

Przypisy:

1. Szczeklik A. (2014). Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych. Medycyna Praktyczna, Kraków.
2. Ciborowska H., Rudnicka A. (2010). Dietetyka. Żywienie Zdrowego i chorego człowieka.  PZWL, Warszawa.
3. Filippini, Tommaso, et al. "The effect of potassium supplementation on blood pressure in hypertensive subjects: a systematic review and meta-analysis." International journal of cardiology 230 (2017): 127-135.
4. Ferraro, Pietro Manuel, et al. "Dietary protein and potassium, diet–dependent net acid load, and risk of incident kidney stones." Clinical Journal of the American Society of Nephrology 11.10 (2016): 1834-1844.
5. Picard, Kelly. "Potassium additives and bioavailability: are we missing something in hyperkalemia management?." Journal of Renal Nutrition 29.4 (2019): 350-353.
6. Newberry, Sydne J., et al. "Sodium and potassium intake: Effects on chronic disease outcomes and risks." (2018).